*ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ର ଓ ଚକ୍ରତୀର୍ଥ*

(ପୌରାଣିକ ଆଖ୍ୟାନ)

ଚକ୍ରତୀର୍ଥ ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ରର ପଞ୍ଚତୀର୍ଥ ମଧ୍ୟରୁ ଚକ୍ରତୀର୍ଥ ଅନ୍ୟତମ। ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ସ୍ଵତ୍ତ୍ଵଲିପି ଅନୁସାରେ ମାର୍କଣ୍ଡେୟ, ଶ୍ୱେତଗଙ୍ଗା, ମହୋଦଧି, ଇନ୍ଦ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନ ଓ ଚକ୍ରତୀର୍ଥ ପଞ୍ଚତୀର୍ଥ ଭାବେ ଖ୍ୟାତ।

ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ଠାରୁ ପ୍ରାୟ ୩ କିମି ଦୂରରେ ସମୁଦ୍ରକୂଳର ଉତ୍ତରପୂର୍ବ ଦିଗରେ ବାଙ୍କୀ ମୁହାଣ ନିକଟରେ ଏହା ଅବସ୍ଥିତ।ନେତାଜୀ ସୁବାଷ ବୋଷ ଛକ ଠାରୁ ପେଣ୍ଠକଟା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିସ୍ତୃତ ଅଞ୍ଚଳକୁ ଚକ୍ରତୀର୍ଥ କୁହାଯାଏ। ଏହା ପୂର୍ବେ ନଦୀ ଓ ସମୁଦ୍ରର ସଙ୍ଗମସ୍ଥଳ ଥିଲା। ଏହାର ଠିକ କାଳ ନିରୂପଣ କରା ଯାଇନାହିଁ। ବିଭିନ୍ନ ପୋଥି ଅନୁଯାୟୀ ଏହାର ଇତିହାସ ମହାଭାରତ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟର। ଏଠାରେ ଅନେକ ଐତିହ୍ୟ ଓ ଦର୍ଶନୀୟ ସ୍ଥାନ ରହିଛି। ଯଥା : ବେଡି ହନୁମାନ (ଦରିଆ ମହାବୀର), ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ବାପଘର ଚକ୍ରନୃସିଂହ ମନ୍ଦିର, ସୁନାର ଗୌରାଙ୍ଗ ମନ୍ଦିର, ପ୍ରଭୃତି।

👉 କିମ୍ବଦନ୍ତୀ

ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ଚକ୍ରକୁ ନେଇ ଏହି ଅଞ୍ଚଳର ନାମ ଚକ୍ରତୀର୍ଥ ବୋଲି ଜଣାଯାଏ। ଚକ୍ରତୀର୍ଥ ମନ୍ଦିରରେ ଥିବା ପଥର ଚକ୍ର ଏକ କିମ୍ବଦନ୍ତୀ କୁହେ। ନଦୀ ମୁହାଣରେ ଏକ ହାତୀ ପାଣି ପିଉଥିବା ବେଳେ କୁମ୍ଭୀର ଆକ୍ରମଣର ଶିକାର ହୋଇଥିଲା ଓ ରକ୍ଷା ପାଇବା ପାଇଁ ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ଶରଣ ନେଇଥିଲା। ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁ ତାଙ୍କର ସୁଦର୍ଶନ ଚକ୍ରକୁ ପଠାଇ ହାତୀକୁ ଉଦ୍ଧାର କରିଥିଲେ। ଅନ୍ୟ ଏକ କଥା ଅନୁଯାୟୀ ଯଦୁବଂଶ ଧ୍ୱଂସ ହେବା ପରେ କୃଷ୍ଣ କୌଣସି କାରଣରୁ ପୁତ୍ର ପ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନଙ୍କ ଶିର ଚ୍ଛେଦନ ପାଇଁ ସୁଦର୍ଶନଙ୍କୁ ଆଦେଶ ଦେଇଥିଲେ। ମାତ୍ର ସୁଦର୍ଶନ କାମ ସାରି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ହାତକୁ ନ ଫେରି ଅନ୍ତର୍ଦ୍ଧାନ ହୋଇଗଲେ। ହିମାଳୟ ଯାତ୍ରା ସମୟରେ ପାଣ୍ଡବମାନେ ଏହାକୁ ପାଇ ମହୋଦଧିରେ ନିକ୍ଷେପ କରିଥିଲେ। ସେହିଦିନ ଠାରୁ ଏହି ଅଞ୍ଚଳର ନାମ ଚକ୍ରତୀର୍ଥ। ଏହା ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ ଯେ ପୁରୀରେ ଏକ ବାତ୍ୟାରେ ନୀଳଚକ୍ର ଉଡ଼ି ଯାଇଥିଲା ଓ ଚକ୍ରତୀର୍ଥରେ ଯାଇ ପଡ଼ିଥିଲା। ଏତଦ ବ୍ୟତୀତ ଏଠାରେ ମହାଦାରୁ ଲାଗିଥିବାର ବର୍ଣ୍ଣନା ମଧ୍ୟ ଅଛି।

👉 ଚକ୍ରତୀର୍ଥ ମନ୍ଦିର

ଏଠାରେ ଥବା ଏକ ପୋଖରୀ ପୋତି ହୋଇଯିବା ପରେ ଏକ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇ ଚକ୍ରନାରାୟଣଙ୍କ ସହ ଶ୍ରୀ ଜଗନ୍ନାଥ, ବଳଭଦ୍ର ଓ ଦେବୀ ସୁଭଦ୍ରା ଏବଂ ଶ୍ରୀ ସୁଦର୍ଶନଙ୍କୁ ପୂଜା କରାଯାଉଛି। ମଝିରେ କଳା ଗ୍ରାନାଇଟରେ ତିଆରି ନାରାୟଣ ମୂର୍ତ୍ତି ଚକ୍ରନାରାୟଣ ଭାବେ ନାମିତ। ଏଠାରେ ଥିବା ଠାକୁର ପ୍ରଭୁ ନୃସିଂହଙ୍କ ତିନି ରୂପ, ଯଥା: ଅଭୟ ନୃସିଂହ, ଚକ୍ର ନୃସିଂହ ଓ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ନୃସିଂହ । ଶ୍ରୀ ବଳଭଦ୍ରଙ୍କୁ ଅଭୟ ନୃସିଂହ, ଦେବୀ ସୁଭଦ୍ରାଙ୍କୁ ଚକ୍ର ନୃସିଂହ ଓ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ନୃସିଂହ ଭାବେ ପୂଜା କରାଯାଏ। ପୁରାଣରେ ମଧ୍ୟ ସୃଷ୍ଟିର ପ୍ରଥମ ତିନାଟି ଠାକୁର ବ୍ରହ୍ମା, ବିଷ୍ଣୁ ଓ ମହେଶ୍ୱର ଯଥାକ୍ରମେ ଚକ୍ର ନୃସିଂହ, ଲକ୍ଷ୍ମୀ ନୃସିଂହ ଓ ଅଭୟ ନୃସିଂହ ଅଟନ୍ତି। ପ୍ରତିବର୍ଷ ପ୍ରଭୁ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ନିକଟରୁ ଏଠାରେ ଥିବା ନୃସିଂହଙ୍କ ନିକଟକୁ ଆଜ୍ଞାମାଳ ଆସେ। ନୃସିଂହ ଜନ୍ମ ପର୍ବ ଏହି ମନ୍ଦିରରେ ଖୁବ ଧୁମଧାମରେ ପାଳିତ ହୁଏ।

👉 ବଳରାମ ଦାସ

ଏଠାରେ ବଳରାମ ଦାସଙ୍କ ସାଧନ ମନ୍ଦିର ଅଛି। ରଥଯାତ୍ରା ବେଳେ ଅପମାନିତ ହୋଇ ସେ ବାଙ୍କୀ ମୁହାଣ ବାଲିରେ ୩ଟି ରଥ ନିର୍ମାଣ କରି ତିନି ଠାକୁରଙ୍କୁ ସେଥିରେ ବିଜେ କରାଇଥିଲେ। ସ୍ମୃତି ସ୍ୱରୂପ ସାଧନ ମନ୍ଦିର ପରିସରରେ ବାଲିରଥ ରହିଛି। ବଳରାମ ଦାସଙ୍କ ସମାଧୀ ପୀଠ ମଧ୍ୟ ଭଗ୍ନ ଅବସ୍ଥାରେ ରହିଛି।

👉 ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ବାପଘର

ଏହା ହେଉଛି ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ବାପଘର। ଶ୍ରୀମଦ୍‌ ଭାଗବତ ଅଷ୍ଟମ ସ୍କନ୍ଦ ଅଷ୍ଟମ ଅଧ୍ୟାୟରେ ସମୁଦ୍ର ମନ୍ଥନ ବେଳେ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ଆବିର୍ଭାବ ବର୍ଣ୍ଣନା ରହିଛି। ଏଠାରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ପିତା ବରୁଣଙ୍କ ମନ୍ଦିର ଅଛି। ଏହାକୁ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ଶ୍ୱଶୁରପୁରୀ ଭାବେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି।

🙏🙏🙏