ବିବାହ ଏକ ପବିତ୍ର ଅନୁଷ୍ଠାନ । କୁହନ୍ତି ବିବାହଟିଏ ସମ୍ପନ୍ନ ହେଲେ ସାତ ପୁରୁଷ ବନ୍ଧୁ ବାନ୍ଧନ୍ତି ଆଉ ଦୁଇଟି ଆତ୍ମା ପରସ୍ପରର ହେଇଯାନ୍ତି ସାତ ଜନ୍ମପାଇଁ । ପୁରୁଣା କାଳରେ ବାହାଘର ହେଲେ ଗାଁ ଲୋକଙ୍କୁ ଭୋଜି ଦେବା ନଜିର ଅଛି । ଖାଇପିଇ ନବବିବାହିତଙ୍କୁ ଆଶୀର୍ବାଦ କରି ଫେରିଯାଉଥିଲେ ସେମାନେ । ତେବେ ସମୟ କ୍ରମେ ଆମ ବିବାହ ପଦ୍ଧତ୍ତିରେ ବିଭିନ୍ନ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆସିଛି । ଆସିବା କଥା ମଧ୍ୟ । ବିନା ପରିବର୍ତ୍ତନରେ କିଏ ବା କେବେ ଆଗକୁ ବଢିଛି? କିନ୍ତୁ ସାମ୍ପ୍ରତିକ ଭାରତୀୟ ବିବାହ ସମାରୋହରେ ଘଟୁଥିବା ଅପବ୍ୟୟତା ଆମ ଭାରତୀୟ ବୈବାହିକ ପଦ୍ଧତ୍ତି ନିଶ୍ଚିତ ରୂପେ ଏକ ପ୍ରଶ୍ନବାଚୀ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।

ଭାରତର ୨୨% ନାଗରିକ ଦାରିଦ୍ର୍ୟର ସୀମାରେଖା ତଳେ ଥିବାବେଳେ ୨୦୦୪ ମସିହାରେ ସାହାରା କମ୍ପାନୀର ମୁଖ୍ୟ ସୁବ୍ରତ ରାୟ ନିଜେ ଦୁଇ ପୁଅ ବିବାହରେ ସର୍ବମୋଟ ୫୫୨ କୋଟି ଟଙ୍କା ଖର୍ଚ୍ଚ କରିଥିଲେ । ସେହିପରି ୨୦୧୩ ମସିହାରେ ମିତ୍ତଲ ପରିବାର ନିଜ ଝିଅର ବିବାହ ୫୦୫ କୋଟି ଭାରତୀୟ ମୁଦ୍ରା ଖର୍ଚ୍ଚ କରିବାର ନଜିର ରହିଛି । କିନ୍ତୁ ଏଇ ଲେଖାଟି ସମାଜର ଏଇ ପୁଞ୍ଜିପତିଙ୍କ ପାଇଁ ନୁହେଁ ବରଂ ଆମ ଭାରତୀୟ ମଧ୍ୟବିତ୍ତ ପରିବାର ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଯେଉଁଠି ପିତାମାତା ନିଜ ଜୀବନ ଯାକର ସଞ୍ଚୟ ନିଜ ସନ୍ତାନସନ୍ତତିଙ୍କ ବିବାହରେ ଖର୍ଚ୍ଚ କରିବାରେ ତିଳେମାତ୍ର ପଛଘୁଞ୍ଚା ଦିଅନ୍ତି ନାହିଁ । ଲୋକେ କହିପାରନ୍ତି ବୋହୁ ଯେତିକି ଆଣିଲେ ଘର ପୂରେନି କି ଝିଅକୁ ଯେତିକି ଦେଲେ ଘରୁ ସରେନି । ସରେନି କେମିତି? ନିଶ୍ଚିତ ସରେ । ଏକ ସର୍ବେକ୍ଷଣ ଅନୁସାରେ ଭାରତୀୟ ମାନେ ନିଜ ବିବାହରେ ନିଜ ସାମର୍ଥ୍ୟରୁ ୬ ଗୁଣ ଅଧିକ ଖର୍ଚ୍ଚ କରନ୍ତି । କେବଳ ଏତିକି ନୁହେଁ ୮୦% ମଧ୍ୟବିତ୍ତ ପରିବାର ବିବାହପାଇଁ ବ୍ୟାଙ୍କରୁ ବା ବନ୍ଧୁ ପରିବାର ବର୍ଗଙ୍କ ପାଖରୁ କରଜ ମଧ୍ୟ ନେଇଥାନ୍ତି ।

ଏଠାରେ ବହୁତ ଲୋକ ଯୁକ୍ତି ବାଢନ୍ତି ଯେ ବିବାହରେ ଖର୍ଚ୍ଚ କରିବା ଦ୍ୱାରା ସେମାନେ ସମାଜର ଅନେକ ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ ରୋଜଗାର ସୃଷ୍ଟି କରୁଛନ୍ତି । କଥାଟି ସତ ହେଇପାରେ କିନ୍ତୁ ମୁଁ କହି ରଖିବାକୁ ଚାହେଁ ଯେ ବ୍ୟୟ ଓ ଅପବ୍ୟୟ ଭିତରେ ଏକ କ୍ଷୀଣ ସୀମାରେଖା ଅଛି ଏବଂ ଆମେ ସାମ୍ପ୍ରତିକ ବିବାହ ଆୟୋଜନର ସେଇ ଅପଚୟ ଓ ଅପବ୍ୟୟ ଉପରେ ଆଲୋଚନା କରୁଛୁ । ବଜାର ଦର ବଢିବା ସାଙ୍ଗରେ ବର୍ତ୍ତମାନ ବାହାଘରର ଦର ମଧ୍ୟ ବଢିଛି । ୯୦ ଦଶକରେ ଯେତେବେଳେ ୨ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କାରେ ଗୋଟିଏ ମଧ୍ୟବିତ୍ତ ପରିବାର ଝିଅ ବାହାଘର ଜାକଜକମରେ ହେଉଥିଲା ବର୍ତ୍ତମାନ ଲୁଗାପଟା, ଗହଣାଗାଣ୍ଠି, ଆଉ ଭୋଜିଭାତରେ ପ୍ରାୟ ୧୦-୧୫/୨୦ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ଖର୍ଚ୍ଚ ହେଉଛି । ତା'ଉପରେ ପୁଣି ଏବେ ଆମ ଓଡିଆ ସମାଜରେ ଧସେଇ ପଶିଛି ଅନେକ ଅତିରିକ୍ତ ଖର୍ଚ୍ଚ ଯେମିତିକି ସଂଗୀତ ପାର୍ଟି, ମେହେନ୍ଦି ପାର୍ଟି, ବ୍ୟାଚେଲର ପାର୍ଟି ଏବଂ ବିବାହୋତ୍ତର ଓ ବିବାହ-ପର ଦାମୀ ଫଟୋଶୁଟ । ଆଜିକା ଦିନରେ ଏକ ନିମ୍ନ ବା ମଧ୍ୟ-ମଧ୍ୟବିତ୍ତ ବିବାହ ଭୋଜିରେ ମଧ୍ୟ ଏତେ ପ୍ରକାରର ଭୋଜନ ହେଇଥାଏ ଯେ ସେଥିରୁ ଅଧେ ଖାଇବା ଜିନିଷ ଚାଖିବାକୁ ଲୋକଙ୍କ ପେଟରେ ବା ପ୍ଲେଟରେ ଜାଗା ନଥାଏ । ଆଗରୁ ଯେଉଁଠି ମଙ୍ଗନରେ ଭାତ ମାଛଝୋଳରେ ଅତିଥିମାନେ ଖୁସି ହେଇ ଯାଉଥିଲେ ଏବେ ତା’ ସ୍ଥାନ ନେଇଛି ଡିଜେ ନାଚ ଆଉ ବୁଫେ ଭୋଜି ।

ବର୍ତ୍ତମାନ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠେ ଏତେ ସବୁ ବ୍ୟୟ ଏତେ ଆଡମ୍ବର ହୁଏ କାହିଁକି ଓ କାହାପାଇଁ? ଏତକ ହୁଏ କେବଳ ଆମର ଲୋକଦେଖାଣିଆ ଗୁଣପାଇଁ । ଲୋକଙ୍କର ବାହାବାହା ନବାପାଇଁ । ଏଥିପାଇଁ ବ୍ୟାଙ୍କରେ ପଛେ ଆମେ ନିଜକୁ ବନ୍ଧା ପକେଇଦେଉ କିନ୍ତୁ ଭାବୁ ଯେ ଯଦି ଆମେ ସମୟ ସହ ତାଳ ଦେଇ ଖର୍ଚ୍ଚ ନ କରିବୁ ତାହେଲେ ଲୋକେ ଆମକୁ କଣ କହିବେ? କିନ୍ତୁ ବାହାଘରଟିଏ ସରିଲା ପରେ ନା କେହି ସେ ଖାଇବାକୁ ମନେ ରଖନ୍ତି ନା ସେ ସାଜସଜ୍ୟା ବା ଆଡମ୍ବରକୁ । କେବଳ ସେଇ ଗୋଟିଏ ଦିନର ମିଛ ପ୍ରଶଂସା ପାଇଁ ଜୀବନଯାକର ପୁଞ୍ଜିକୁ ଆମେ ଦୁଇ ଦିନରେ ଉଡେଇଦେବା ପାଇଁ କୁଣ୍ଠାବୋଧ କରୁନାହୁଁ । ଏଇଟା ବି ଠିକ ଯେ ଏହି ସବୁ ସତ୍ୟକୁ ଉପଲବ୍ଧ କରି ମଧ୍ୟ ବହୁତ ସମୟରେ ସାମାଜିକ ଓ ପାରିବାରିକ ଚାପ ଯୋଗୁଁ ଆମେ ଏହା ବିରୁଦ୍ଧରେ ନିଜ ସ୍ୱର ଉତ୍ତୋଳନ କରିନଥାଉ ।

କିନ୍ତୁ ଏଥିରେ ସବୁ ଦୋଷ ପିତାମାତାଙ୍କର ବୋଲି କୁହାଯାଇ ନପାରେ । ଥରେ ଥରେ ପୁଅ ଝିଅମାନେ ନିଜ ଇଚ୍ଛାରେ ପ୍ରତିବେଶ ଓ ପାରିବେଶିକ ଚାପର ବଶବର୍ତ୍ତୀ ହେଇ ନିଜ ବିବାହର ଖର୍ଚ୍ଚ ବଢେଇଥାନ୍ତି । ନିକଟରେ ତାମିଲନାଡୁର ବିଜୟା ଚାନେଲର ଟକ ଶୋ “ନିୟା ନାନା” ରେ କିଛି କଲେଜ ଛାତ୍ରୀ ନିଜ ବିବାହର ଆଡମ୍ବରକୁ ନେଇ ଅଭିଳାଷ ବ୍ୟକ୍ତ କଲାପରେ ସାରା ତାମିଲନାଡୁରେ ପ୍ରତିବାଦର ସ୍ୱର ଉଠିଥିଲା । ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟର କଥା କୌଣସି ପୁଅପକ୍ଷ ନୁହେଁ ବରଂ ଏହି ଛାତ୍ରୀମାନେ ନିଜ ପିତାମାତାଙ୍କଠାରୁ ଦାବି କରିଥିଲେ ନାହିଁ ନଥିବା ଯୌତୁକ। ଘର, ଗାଡି, ଦଶ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କାର ସୁନା, ସମସ୍ତ ଆସବାବପତ୍ର ସହ ସେମାନେ ଇଚ୍ଛାପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ ଯେ ତାଙ୍କ ଭାବୀ ସ୍ୱାମୀ ଗାଡିରେ ନୁହେଁ ହେଲିକେପ୍ଟରରେ ଆସିବେ ଆଉ ସେଥିପାଇଁ ଝିଅମାନଙ୍କ ପିତାମାତା ଏହି ଖର୍ଚ୍ଚ ବହନ କରିବେ । ଏଣୁ ଏମିତି ଘଟଣାରେ ପିଲାମାନେ ବନ୍ଧୁଗହଣରେ ମିଛ ଆତ୍ମବଡିମା ଦେଖେଇବା ପାଇଁ ନିଜ ବାପାମାଙ୍କୁ ବଳି ପକାନ୍ତି ନାହିଁ ବୋଲି କହିବା ମିଛ ।

ଏଇଟା ସତ ଯେ ବିବାହ ଭଳି ବହୁମୂଲ୍ୟ ମୁହୁର୍ତ୍ତ ଜୀବନରେ ଗୋଟିଏ ଥର ଆସେ । କିନ୍ତୁ ତା’ମାନେ ନୁହେଁ ସେଇ ମୁହୂର୍ତ୍ତଟିକୁ କେବଳ ପଇସାର ଅପଚୟ କରି ଉପଭୋଗ କରାଯାଇପାରିବ । ଆଉ ଏଇଟା ବି ମନେରଖିବା ଦରକାର ଯେ ବିବାହ କେବଳ ସେଇ ଗୋଟିଏ ଦିନ ପାଇଁ ନୁହେଁ । ଏହା ଜୀବନ ଯାକର ସମ୍ପର୍କ ଆଉ ସେଇ ଜୀବନର ଚଲାପଥ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ପଇସା ନିତାନ୍ତ ଦରକାର । ବିବାହ ସମୟରେ ଏମିତିରେ ବି ମଧ୍ୟବିତ୍ତ କନ୍ୟାପିତାଟିଏ ନିଜ ଝିଅର ନ୍ୟୁନତମ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ ପାଇଁ ଦେଉଥିବା ଜିନିଷପାଇଁ ପଇସା ଯୋଗାଡ କରୁଥିବାବେଳେ ଆଣ୍ଠେଇ ପଡେ । ଆଉ ବିବାହର ଅଯଥା ବ୍ୟୟବହୁଳ ଆୟୋଜନ ତା ପାଇଁ କେବଳ ବୋଝ ଉପରେ ନଳିତା ବିଡା ହେବା ସାର ହୁଏ ।

ଏକ ନିରାଡମ୍ବର ବିବାହ ଏହି ବିବାହରେ ଅପବ୍ୟୟ ହଉଥିବା ପଇସାର ଅଧା ବି ଯଦି ନବ ଦମ୍ପତ୍ତିଙ୍କ ହାତରେ ଦିଆଯାଏ ତାହେଲେ ଏହା ତାଙ୍କର ଛୋଟବଡ ଘରଖର୍ଚ୍ଚରେ ନିଶ୍ଚିତ ସହାୟକ ହେବ । ଯଦି ପୁଅ ଆଉ ଝିଅଙ୍କ ଘର ଗୋଟିଏ ସହରରେ ବା ଆଖପାଖରେ ଥାଏ ତେବେ ଟିକିଏ ବୁଝାମଣା ଏବଂ ଟିକିଏ ସହଯୋଗ ରଖି ନୂଆ ବନ୍ଧୁ ବାନ୍ଧୁଥିବା ଦୁଇଘର ମିଶି ଯଦି ଗୋଟିଏ ଭୋଜିରେ ନିଜ ଅତିଥିମାନଙ୍କୁ ଡାକି ପାରିବେ । ଏହାଦ୍ୱାରା ଉଭୟ ବରପକ୍ଷ ଓ କନ୍ୟାପକ୍ଷଙ୍କ ଅଯଥା ଅର୍ଥତାଡନା ଲାଘବ ହେବ । ଏଣୁ ପଇସା ଖର୍ଚ୍ଚ ନ କଲେ ଲୋକେ ବୋଲିବେ କଣ ବୋଲି ନ ଭାବି ଆମ ସମାଜର ସାମ୍ପ୍ରତିକ ଯୁବପିଢୀ ଏହି ସମସ୍ୟା ଉପରେ ଆଲୋଚନା କରିବା ଦରକାର ଏବଂ ଏକ ପ୍ରଜ୍ଞାତ୍ମକ ନିଷ୍ପତ୍ତିରେ ଉପନୀତ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ସେମିତି ହେଲେ ଆମ ସମାଜରେ ଏକ ନିରାଡମ୍ବର ବିବାହ ପ୍ରଥାର ଆରମ୍ଭ ହେବ ଓ ଏହି ଆର୍ଥିକ ସାମାଜିକ ତଥା ମାନସିକ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ ହେଇପାରିବ ବୋଲି ମୋର ବିଶ୍ୱାସ ।