Bhima Bhoi | ବିଶ୍ଵ ଚେତନାରେ କବି ଭୀମ ଭୋଇ | Santha Kabi

Bhima bhoi is a genius and for his moral courage and Clarity of thought, he is a unique Personality in Odisha.

ଓଡ଼ିଶାର ଆତ୍ମା, ତା'ର ସାଧୁ ସଜ୍ଜନ, ସନ୍ନ୍ୟାସୀମାନଙ୍କ ଜୀବନ ଦର୍ଶନରେ ପୂରି ରହିଛି । ସେମାନେ ଯେଉଁ ମହାନ୍‌ ଚିନ୍ତାଧାରାର ବଶବର୍ତ୍ତୀ ହୋଇଛନ୍ତି, ସେହି ଭାବଧାରା ଦ୍ୱାରା ସେମାନେ ଅନୁପ୍ରାଣିତ କରାନ୍ତି ଏ ଦେଶର ଅନ୍ଧକାରାଚ୍ଛନ୍ନ ମଣିଷ ସମାଜକୁ । ନୂତନ ଆଲୋକରେ ଅଭିମନ୍ତ୍ରିତ କରାନ୍ତି । ମଣିଷ ସମାଜକୁ ସେମାନେ ଦିଅନ୍ତି ଦିଗ୍‌ଦର୍ଶନ । ନିଜେ ଅନ୍ଧାର ଭିତରେ ଥାଇ, ନୀଳକଣ୍ଠ ସାଜି ମଣିଷଙ୍କ ଭିତରୁ ପାପ, କାଳିମାକୁ ପୋଛି ଦିଅନ୍ତି । ଏହି ଭାବଧାରାର ଜଣେ କବି, ମନୀଷୀ, ସନ୍ଥ ଥିଲେ – ‘ଭୀମ ଭୋଇ’ ।

ସବୁ ମଣିଷ କବି ନୁହନ୍ତି କି ସବୁ କବିଙ୍କ ଭିତରେ ମଣିଷତ୍ଵ ନଥାଏ । କବି ଆଉ ମଣିଷ ପରସ୍ପର ସମ୍ବନ୍ଧାନ୍ବିତ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଦୁଇଟିଯାକର ପାରସ୍ପରିକ ସମ୍ବଳ ସବୁବେଳେ ସମ୍ଭବ ହୁଏ ନାହିଁ । କବି ମାତ୍ରେ ତ ମଣିଷ କିନ୍ତୁ ମଣିଷପଣିଆ ସମସ୍ତଙ୍କ ଭିତରେ ଖୋଜିଲେ ନିରାଶ ହେବାକୁ । ଏ ଦୁଇଟିଯାକ ଗୁଣ କିନ୍ତୁ ଏକାବେଳେ ଭୀମ ଭୋଇଙ୍କ ପାଖରେ ଥିଲା । ଅର୍ଥାତ୍‌ ଭୀମ ଭୋଇ ଥିଲେ ମଣିଷ ଆଉ କବି । ଯିଏ ନିଜର କବିତା ମାଧ୍ଯମରେ ସଚରାଚର ମଣିଷଙ୍କ ପାଇଁ ଅଶ୍ରୁ ନିଗାଡୁ ଥିଲେ । ମଣିଷକୁ ମଣିଷ ବୋଲି ବିଚାରୁଥିଲେ । ସେ ଥିଲେ ବିଶ୍ୱ ଚେତନାର କବି ।

ଊନବିଂଶ ଓ ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ସନ୍ଧିକ୍ଷଣରେ ଣରେ (୧୮୪୮ - ୧୮୯୫) ଭୀମ ଭୋଇଙ୍କ ଜୀବନକାଳ । ଏତେବେଳକୁ ଓଡିଶାରେ ଇଂରେଜମାନଙ୍କ ଅପଶାସନର ଆରମ୍ଭ ଘଟିଲାଣି । ବିଭିନ୍ନ ଧର୍ମର ସୂତ୍ରପାତ ସହିତ ମହିମା ଧର୍ମର ପ୍ରସାର ଆରମ୍ଭ ହେଲାଣି ତଥାପି ନିରକ୍ଷର ଆଉ ଗହୀର ଅନ୍ଧାର ଭିତରେ ମଥାକୁ ବୁଡାଇ ବଞ୍ଚୁଥିଲେ ସୁଦ୍ଧା ଭୀମ ଭୋଇ ଜଣାଉଥିଲେ ଦୁଃଖ ଯାତନାରେ ମଣିଷ ନରହିବା ପାଇଁ ଠାକୁରଙ୍କୁ । ତାଙ୍କ ଠାକୁର ଥିଲେ ଅଣାକାର, ଅରୂପ, ଅଲେଖ ନିରଂଜନ, ଶୂନ୍ୟପୁରୁଷ । ପାଣି ପାଦ ନଥୁଲା ତାଙ୍କର । ଅପାଣିପାଦ ସତ୍ତ୍ୱେ ତାଙ୍କର ଠାକୁର ଛପନ କୋଟି ମଣିଷଙ୍କୁ ଦେଖୁଥିଲେ । ଆଉ ତାଙ୍କରି ଦାୟିତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ। ଗୋଟିଏ ଗହୀର ଅନ୍ଧାର ଭିତରେ ଅଧାଲଙ୍ଗଳା ମଣିଷଟିର କି ଉଚ୍ଚ ଭାବନା ଥୁଲା ସତେ । ଆଉ ସେ ଉଚ୍ଚ ଭାବନା ଆସିବା ସେତେବେଳେ ବଡ ଆଚମ୍ବିତ କଥା । ମଧ୍ୟଯୁଗୀୟ ଓଡିଆ ସାହିତ୍ୟାକାଶର ଶେଷ ଅସ୍ତମିତ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଥିଲେ ଭୀମ ଭୋଇ । ଭୀମ ଭୋଇଙ୍କୁ ନେଇ କେତେ ଯେ ଖେଳ କସରତ ଚାଲିଥିଲା ଏବଂ ଅଦ୍ୟାବଧୂ ମଧ୍ଯ ଏହାର ପରିସମାପ୍ତି ଘଟି ନାହିଁ । କିଏ ତାଙ୍କୁ କେତେ ଭଳି କହିଛନ୍ତି- ସେ ଅନ୍ଧ ଥିଲେ, କନ୍ଧ ଥିଲେ, ଅନ୍ଧାରକଣା ଥିଲେ, ତା'ବାଦ୍ ତାଙ୍କ ଜନ୍ମସ୍ଥାନକୁ ନେଇ ମଧ୍ୟ ବାଦାନୁବାଦ । ତାହା ପୁଣି ଖଲିଆପାଲି, ସୋନପୁର, ଗ୍ରାମଡିହା ଆଦି । କିନ୍ତୁ ଏସବୁ କଥାକୁ ବାଦଦେଲେ ଭୀମ ଭୋଇ ଥିଲେ ମହାନ୍‌ କବି ଦାର୍ଶନିକ, ସନ୍ଥ ଓ ମହିମା ଧର୍ମର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ପୂଜାରୀ । ଏଯାଏଁ ଦୁଇଜଣ କବି ନିଜକୁ ଅଂଧକାର ଭିତରକୁ ଠେଲି ଏକ ଉଦାତ୍ତ ଆହ୍ୱାନ ଦେଇଥିଲେ । ପ୍ରଥମେ ଭୀମ ଭୋଇ ଓ ଦ୍ୱିତୀୟରେ ଉତ୍କଳମଣି ଗୋପବନ୍ଧୁ । ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ଚିନ୍ତାଧାରା କେବଳ ଦେଶ ଓ ଦେଶବାସୀଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଥିଲା । କିନ୍ତୁ ବିଶ୍ୱ ଚେତନାର କବି ଥିଲେ ଭୀମ ଭୋଇ । ବିଶ୍ୱବାସୀଙ୍କ ମଙ୍ଗଳ ପାଇଁ ନିଜକୁ ନର୍କଗାମୀ କରିବା ପାଇଁ ସୁଦ୍ଧା ପଛଘୁଞ୍ଚା ଦେଇ ନାହାନ୍ତି । ସେହି ଉଦାତ୍ତ ଆହ୍ୱାନ ଆଜି କାହିଁକି ଆସନ୍ତା ଯୁଗ ଯୁଗ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ପ୍ରତିଟି ହୃଦୟରେ ଅନୁରଣିତ ହେଉଥୁବ । ଜଗତକୁ ଦୁଃଖ ଯନ୍ତ୍ରଣାରୁ ଉଦ୍ଧାର କରିବା ପାଇଁ ହେଲେ ତାଙ୍କ ଜୀବନକୁ ନର୍କଗାମୀ ହେବାକୁ ଯଦି ପଡେ, ତେବେ ସେ ଦୁଃଖ କରିବେ ନାହିଁ, ଏ ପ୍ରକାର ଉଦ୍‌ଘୋଷଣା ଆଜିଯାଏ ସମଗ୍ର ଉତ୍କଳରେ କାହିଁକି ଭାରତବର୍ଷରେ ବା ପୃଥ‌ିବୀରେ କେହି କରି ନାହାନ୍ତି, ଭୀମ ଭୋଇକୁ ଛାଡିଦେଲେ ତାଙ୍କ ଜୀବନ ଥୁଲା ବଡ ଦୁଃଖପୂର୍ଣ । ପିଲାବେଳେ ଅନେକ ଦୁଃଖକଷ୍ଟ ସହ୍ୟ କରିଛନ୍ତି । ଅଧୁକାଂଶ ସମୟ ତାଙ୍କର କଟିଛି ଅରଣ୍ୟରେ । ସେଥ‌ିପାଇଁ ଅରଣ୍ୟ ଆଉ ଝରଣାର କୁଳୁ କୁତୁ ନାବ ତାଙ୍କ କବି ପ୍ରାଣକୁ ଆମୋଦିତ କରିଥିଲା । ଶାଢିର ତପୋବନ ଏହି ଅରଣ୍ୟ ଆଉ ଝରଣାକୁ ସେ ବାଛିଥିଲେ । ଝରଣାର ପାଣିକୁ ପିଇ ତାଙ୍କ ଜୀବନର ଅନେକ ସମୟ କଟିଛି ।

ପାଠ ପଢି ନଥୁବା ଏହି ବ୍ୟକ୍ତିସତ୍ତା ଅନ୍ଧାରରେ ରହି ଆଲୋକ ବର୍ଷିକା ଜାଳି ଅନ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଦିଗ୍‌ଦର୍ଶନ ଦେଇଛନ୍ତି । ମୁକ୍ତିର ମଶାଲ ହାତରେ ଧରିଛନ୍ତି । କବିତା ମାଧ୍ୟମରେ ସେ ନୂତନ ଚେତନା ସୃଷ୍ଟି କରିଛନ୍ତି । ବିଶ୍ୱ ଚିନ୍ତାଧାରା ତାଙ୍କ ଲେଖାରେ ଅନୁରଣିତ । ମଣିଷ ମାତ୍ରକର ଦୁଃଖ ଶୋକରେ ମର୍ମାହତ, ଭୌଗୋଳିକ ସୀମାରେଖାର ଉର୍ଦ୍ଧରେ ରହି ଧର୍ମ, ଜାତି, ଭାଷାରେ ସମସ୍ତେ ଏକ – ଏହି ଚିନ୍ତାଧାରାକୁ ପ୍ରକଟ କରିଥିଲେ । ଆଉସବୁ ମୂଳରେ ପୃଥ‌ିବୀର ସଚରାଚର ଛପନ କୋଟି ଜୀବଙ୍କୁ ଭଲ ପାଉଥିଲେ ।

ଭୀମ ଭୋଇଙ୍କ ଜନ୍ମରୁ ମୃତ୍ୟୁଯାଏ, ଏହି ସମୟ ଥୁଲା ଓଡ଼ିଶା ପାଇଁ ବିପର୍ଯ୍ୟୟର ସମୟ । ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଓଡ଼ିଶା କହିଲେ କେଉଁଠୁ କେଉଁଯାଏ, ତା'ର ସୀମାରେଖା ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ନଥୁଲା । କୁସଂସ୍କାର, ଅନ୍ଧବିଶ୍ଵାସର ବଶବର୍ତ୍ତୀ ଥିଲେ ଓଡ଼ିଶାବାସୀ । ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ୟ ଧର୍ମର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ବଳବତ୍ତର ଥିଲା । ପୌତ୍ତଳିକତାର ଉପଚାର, ଧର୍ମକୁ ନେଇ ଟଣାଓଟରା ଖୁବ୍ ଜୋରରେ ଚାଲିଥିଲା । ମୋଟାମୋଟି ଏକ ସନ୍ଧିକ୍ଷଣରେ ଭୀମ ଭୋଇଙ୍କ ଆବିର୍ଭାବ ଓ ତିରୋଧାନ । ତେଣୁ ମଣିଷ ସମାଜକୁ ଅନ୍ଧକାରରୁ ଆଲୋକକୁ ଆଣିବାର ପ୍ରବଳ ଉଦ୍ୟମ ତାଙ୍କର ଥିଲା । ଓଡ଼ିଶାରେ ଊନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀ ଏକ ସନ୍ଧିକ୍ଷଣ । ଅର୍ଥାତ୍, ଏହି ସମୟରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ନବଜାଗରଣ ବା ରେନେସାଁ ସୃଷ୍ଟି ପାଇଁ ଚାଲିଥିଲା ସଂଘର୍ଷ । ତାହା ପୁଣି ବିଭିନ୍ନ କ୍ଷେତ୍ରରେ । ସାହିତ୍ୟ, ଧର୍ମ, ଜାତିପ୍ରଥା ଆଦି ବିବିଧ କ୍ଷେତ୍ରରେ । ଏହି ସମୟରେ ମହିମାଧର୍ମ ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରଚାରିତ ହୋଇ ଜାତିଭେଦ ଓ ପୌତ୍ତଳିକତା ବିରୋଧରେ ସଂଗ୍ରାମ କଲା ଓ ନାରୀ ପ୍ରତି ମର୍ଯ୍ୟାଦାବୋଧ ପାଇଁ ଆହ୍ୱାନ ଦେଲା । ଏହି ମହିମାଧର୍ମର ପୃଷ୍ଠପୋଷକ ଥିଲେ ଭୀମ ଭୋଇ । ଭଜନ, ଜଣାଣ, ଚଉତିଶା ଗୀତା ଆଦି ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ମାଧ୍ୟମରେ ସେ ତାଙ୍କର ଚିନ୍ତାଧାରା ବ୍ୟକ୍ତ କରିଥିଲେ । ଯେତେବେଳେ ସାରା ଓଡ଼ିଶାରେ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଶିକ୍ଷା, ସଭ୍ୟତା, ସଂସ୍କୃତିରେ କିଛି ଲୋକ ଅବ୍ୟାହନ କରୁଥିଲେ ସେହି ସମୟରେ ଏକ ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ ଅନ୍ଧାର ପରିବେଶରେ ଏବଂ ସବୁଠାରୁ ନିରାପଦ ଦୂରତାରେ ରହି ଭୀମ ଭୋଇ ବିଶ୍ଵ ମାନବିକତାର ବାଣୀ ପ୍ରଚାର କରୁଥିଲେ । ସମଗ୍ର ପୃଥ‌ିବୀ, ମାନବ ସଭ୍ୟତା ଗୋଟିଏ ଡୋରିରେ ବନ୍ଧା । ଏ ସୃଷ୍ଟି ଗୋଟିଏ, ଆଉ ସମସ୍ତେ ସେହି ମହାନ ସ୍ରଷ୍ଟାଙ୍କ ସନ୍ତାନ । ଯଦିଓ ଭୀମ ଭୋଇ ମୂର୍ତ୍ତି ପୂଜାର ବିରୋଧୀ ଥୁଲେ, କାରଣ ମହିମା ଧର୍ମାବଲମ୍ବୀମାନେ ଶୂନ୍ୟ, ଅଣାକାର, ଅଲେଖ ନିରଞ୍ଜନଙ୍କ ଉପାସକ, ସେ ଯାହା ହେଉନା କାହିଁକି,

"ଏକ ଖଣ୍ଡ ହାଡ ବୁନ୍ଦାଏ ରୁଧିର ଫୁଟେ ମାଉଁସ ଜାଣଇ

ତେଣୁ କରି ସିନା ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ବିକଳ ସହି ନପାରଇ ମୁଇଁ ।"

ଏ ପ୍ରକାର ମାନବିକତାର ଅନ୍ତଃସ୍ବର ଝରିବା ଏତେ ସହଜ କଥା ନୁହେଁ । ସେ ପ୍ରକାର ଭାବନା, ଅନ୍ତଦୃଷ୍ଟି ନରହିଲେ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ବିକଳ ସହି ନପାରିବା ଭଳି ଉଦାତ୍ତ ସ୍ୱର ସମସ୍ତଙ୍କଠାରୁ ଝରିବ ନାହିଁ । ସ୍ତୁତି ଚିନ୍ତାମଣି, ଶ୍ରୁତିନିଷେଧ ଗୀତା, ଆଦି ଅନ୍ତଗୀତା, ଅଷ୍ଟକ ବିହାରୀ ଗୀତା, ଚଉତିଶା ମଧୁଚନ୍ଦ୍ର, ମହିମା ମଣ୍ଡଳ, ମନୁସଭା ମଣ୍ଡଳ ଆଦି ଭୀମ ଭୋଇଙ୍କ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଅମୂଲ୍ୟ ଗ୍ରନ୍ଥ । ସବୁ ଲେଖାରେ ତାଙ୍କର ମଣିଷ ପ୍ରତି ଅଛି ସମ୍ବେଦନଶୀଳ ଭାବ । ସ୍ତୁତି ଚିନ୍ତାମଣି ଏସବୁର ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱରେ । ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ତାହା ଖଣ୍ଡିଏ ମଣି ସଦୃଶ ଆଜିଯାଏ ପ୍ରତିଭାତ । ଜାତି, ଧର୍ମ, ବର୍ଣ୍ଣ ନିର୍ବିଶେଷରେ ସେ ବୁଝିଥିଲେ ମଣିଷ ଏକ । ଜାତି ଦୁଇ ପ୍ରକାର ତାହା ହେଲା ପୁରୁଷ ଓ ନାରୀ ।

ବିଶ୍ୱ ଚେତନାର, ବିଶ୍ୱ ପ୍ରାଣତାର, ବିଶ୍ୱ ମାନବିକତାର, ସାର୍ବଜନୀନତାର ମନ୍ତ୍ର କେବଳ ସେହି ଯୁଗପୁରୁଷ ହିଁ ଗାଇ ଉଠିଥିଲେ । ସମସ୍ତଙ୍କୁ ନୂତନ ଏକ ଆଲୋକ ଦେଖାଇଥିଲେ । ଏ ବାଣୀ କେବଳ ଓଡ଼ିଶା ବା ଭାରତ ପାଇଁ ନୁହେଁ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱବାସୀଙ୍କ ପାଇଁ । ଯିଏ ଏଭଳି କଥା ଲେଖୁ ଦେଇପାରେ ସେ କ'ଣ କମ୍ ବଡଲୋକ ହୋଇପାରେ ? ଧନରେ ନୁହେଁ, ଶିକ୍ଷାରେ ନୁହେଁ, - ଏ ପ୍ରକାର କଥାକୁ ଲେଖୁ ସେ ବିଶ୍ୱ କବିର ଆଖ୍ୟା ପାଇବାକୁ ଯୋଗ୍ୟ । ତାଙ୍କ ସମ୍ପର୍କରେ ଐତିହାସିକ ବି.ସି. ମଜୁମଦାର Typical Selections from Oriya Literature' ଗ୍ରନ୍ଥରେ ଲେଖିଥିଲେ - 'In My humble opinion, he (Bhima bhoi) is a genius and for his moral courage and Clarity of thought, he is a unique Pers

onality in Orissa'.

Santha Kavi Bhima Bhoi | ବିଶ୍ଵ ଚେତନାରେ କବି ଭୀମ ଭୋଇ

Bhima bhoi is a genius and for his moral courage and Clarity of thought, he is a unique Personality in Odisha.