*ପୁରୀ ବଡ଼ଦାଣ୍ଡରେ ସାତୋଟି ବିଭାଗ ରହିଛି ।*

*ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ପ୍ରଥମ ଚାରୋଟି ମୁଖ୍ୟ ବିଭାଗ ହେଲା ----*

*୧--- ,🌷 ବିଜେ ଖଳା।*

*୨ --- 🌷ମହା ଖଳା ।*

*୩ --- 🌷ଲୀଳା ଖଳା।*

*୪--- 🌷ସେବା ଖଳା ।*

*୫---🌷ପାଟଣା*।

*୬---🌷କାନ୍ତାର।*

*୭---🌷 ଶରଧାବାଲି।*

*୧--- 🌷- ବିଜେ ଖଳା -*

*ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ସିଂହଦ୍ଵାର ର ଉପରେ ଥିଲା ବଡ଼ ଛତା ମଠର ବରଗଛ ଓ ସାଧୁ ଗାଦି , ଉପର ପାର୍ଶ୍ଵ ମଠ ଓ ମା ଚର୍ଚ୍ଚିକା ଠାକୁରାଣୀ ଙ୍କ ବିଜେ ସ୍ଥଳୀ । ପୂର୍ବରେ ଦୋଳ ମଣ୍ଡପ ସାହି ର ସୋଳପୁଅ ମା , ମଧ୍ୟ ଏହି ଭୂମିର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଥିଲା । ଏଠାରେ ରଥଯାତ୍ରା ର ପହଣ୍ଡି ସହିତ ଇନ୍ଦ୍ରଧ୍ଵଜ ପୂଜା ଓ ଚନ୍ଦନ ଯାତ୍ରାର ମେଲଣ ହେଉଥିଲା । ( ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ ପୂର୍ବର ଦୋଳ ମଣ୍ଡପ ସାହି ପରିବର୍ତ୍ତେ ଏହି ସ୍ଥାନରେ ହୋଇଛି ଦୋଳ ବେଦୀ)*

*୨--- 🌷- ମହା ଖଳା -------*

*ମା ଚର୍ଚ୍ଚିକା ଙ୍କ ଠାରୁ ମର୍ଚିକା ଠାକୁରାଣୀ ଙ୍କ ବିଜେ ସ୍ଥଳୀ ମରିଚି -- କୋଟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଥିଲା ମହା ଖଳା ର ଭୂମି ,.... ସେଇଠି ରହିଥିଲା ତିନି ରଥ ନିର୍ମାଣର କମାର ଶାଳ, କରତି ଶାଳ ଓ ଜଉ ସାଳ ( ଆଜି ବି ସେଠାରେ ରଥ ନିର୍ମାଣ ସହ ତାହା ମହା ଖଳା ରୂପେ ପରିଚିତ ହେଉଛି ) । ମାଲ, ମହନ୍ତ , ଆଖଡ଼ା ,ଓ ଅକ୍ରୁର ଭେଟ ନୀତି ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ତାହା ଉଦ୍ଧିଷ୍ଟ ଥିଲା । ଜଗନ୍ନାଥ ବଲ୍ଲଭ ମଠ ଥିଲା ତାର ସୀମା ଏବଂ ତାହା " ମଧୁ ପୁରୀ " ରୂପେ ବିବେଚିତ ହେଉଥିଲା । ବଡ଼ ଆଖଡ଼ା ମଠ ଥିଲା ତାର ତତ୍ତ୍ୱାବଧାରକ ।*

*୩---🌷- ଲୀଳା ଖଳା -------*

*ମରିଚି କୋଟ ଠାରୁ ବଡ଼ ଦ୍ଵାର ( ଆଜିର ମାର୍କେଟ ଛକ ) ଓ ନରେନ୍ଦ୍ର କୋଣ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଥିଲା ଲୀଳା ଖଳାର ବିସ୍ତୃତି । ତାହା ମଧ୍ୟରେ ଥିଲା ନାରାୟଣ ଛତା । ବଡ଼ ଦ୍ଵାର ଠାରେ ଥିବା ଜଗନ୍ନାଥ ବଲ୍ଲଭ ମଠ ଥିଲା ଶ୍ରୀ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ପ୍ରମୋଦ ଉଦ୍ୟାନ ... ସେଠାରେ ଥିଲା ଚୁଡ଼ଙ୍ଗ ମହାବୀର ଓ ସାନ ମହାବୀର ଙ୍କ ବିଜେ ସ୍ଥଳୀ ... ତାର ଅପର ପାର୍ଶ୍ଵରେ ବଳଭଦ୍ର ବଲ୍ଲଭ , ବଡ଼ ଦ୍ଵାର ରେ ଗୋଟିଏ ବଡ଼ ତୋରଣ ଥିଲା ଏବଂ ତାହା ରାତିରେ ସର୍ବ ସାଧାରଣଙ୍କ ପାଇଁ ବନ୍ଦ୍ ରହୁଥିଲା । ତୃତୀୟରେ ପୁରୀ ନଗର ସେହି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପରିବ୍ୟାପ୍ତ ଥିଲା । ନୀର୍ମୋହି ଆଖଡ଼ା ନିର୍ବଣୀ ତାର ତତ୍ତ୍ୱାବଧାରକ ଥିଲେ ।*

*୪---🌷-- ସେବାଖଳା -------*

*ବଡ଼ ଦ୍ଵାର ଠାରେ ବାଳଗଣ୍ଡି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଥିଲା ସେବଖଳା । ( ଏହା ବଡ଼ ଗଣ୍ଡି ବା ବଡ଼ ଗଣ୍ଡ ନାମରେ ମଧ୍ୟ କଥିତ ) ତାର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଥିଲା ମାଜଣା ଜାଗା , ଯେଉଁଠାରେ ଗୁରୁବାର ଦିନ ମାଜଣା ନୀତି ହେଉଥିଲା । ସେଇଠି ମଧ୍ୟ ଥିଲା ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ର ବାହାର ରୋଷସାଳା । ରଥ ଯାଇ ସେଠାରେ ରହିବା ବେଳେ ସେହିଠାରେ ଠାକୁର ମାନଙ୍କର କୋଠ ଭୋଗ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଉଥିଲା ଏବଂ ସେହି ବଳଗଣ୍ଡି ଠାରେ ତନ୍ତ ବସାଯାଇ ଫେଟା ବସ୍ତ୍ର ବୁଣାଯଉଥିଲା ଏବଂ ତାହା ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରକୁ ପଠା ଯାଉଥିଲା। ବଳଗଣ୍ଡି ଛତା ଥିଲା ଏହାର ଦକ୍ଷିଣ ସୀମା ।*

*ମାଉସୀ ମା ( ଅର୍ଦ୍ଧ ସୋଷଣି ବା ଅର୍ଦ୍ଧାଶନି ଦେବୀ ) ସେଠାକାର ପୀଠ ଦେବୀ , ଶ୍ରୀ ଶ୍ରୀ ଜଗନ୍ନାଥ ମହା ପ୍ରଭୂ ଙ୍କ ର ମାଉସୀ ମା ରୂପେ ବିଦିତ । ବାହୁଡ଼ା ଯାତ୍ରାରେ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରକୁ ଫେରିବା ବେଳେ ସେହିଠାରେ ଠାକୁର ମାନେ ପୋଡପିଠା ଖାଇ ଥାଆନ୍ତି। ଖାକି ଆଖଡ଼ା ମଠ ଥିଲେ ଏହି ସେବାଖଳା କ୍ଷେତ୍ରର ତତ୍ତ୍ୱାବଧାରକ ।*

*ସାତ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ ବଡଦାଣ୍ଡର ଏହି ଚାରି ଖଳା ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ତିନି ଭାଗ ହେଉଛି ପାଟଣା , କାନ୍ତାର ଓ ଶରଧାବାଲି । ଏହା ସଂକ୍ଷେପରେ ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ।*

*୫--🌷- ପାଟଣା -----*

*ବଳଗଣ୍ଡି ଠାରେ ମାଳିନୀ ହେଉଥିଲା ଏବଂ ସେହିଠାରୁ ବଡ଼ଶଙ୍ଖ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିସ୍ତୃତ ଥିଲା ପାଟଣା ଓ ମାଳିସାହି । ( ପାଟଣା " ଇନ୍ଦ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନ ପାଟଣା ର ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ନାମ ) । ସେଠାରେ ଶ୍ରୀଗୁଣ୍ଡିଚା ଯାତ୍ରାର ଆଉ ତିନୋଟି ରଥ ନିର୍ମାଣ ହେଉଥିଲା । ପ୍ରଥମ ତିନି ରଥରେ ଠାକୁର ମାନେ ବଡଦେଉଳ ରୁ ଯାତ୍ରା କରନ୍ତି ଓ ନଦୀ ପାର ହୋଇ ପାଟଣା ଠାରୁ ଅନ୍ୟ ତିନୋଟି ରଥରେ ବସି ଶ୍ରୀଗୁଣ୍ଡିଚା ମନ୍ଦିରକୁ ବିଜେ କରନ୍ତି । ସନ୍ନିକଟ ବର୍ତ୍ତି ଅଞ୍ଚଳ ଥିଲା ମାଳିସାହି ସେଠାରୁ ପ୍ରତିଦିନ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରକୁ ଫୁଲ ମାଳା ଯାଉଥିଲା । ସେହି ଅଞ୍ଚଳର ଚାଉଳିଆ ମଠରୁ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ ଙ୍କ ଭୋଗ ( ବଲ୍ଲଭ ଭୋଗ ) ପାଇଁ ଫଳ --( ପିଜୁଳି ର ଅନ୍ୟ ନାମ ଚାଉ ଳିଅ। ) ପଠା ଯାଉଥିଲା । ଏହି ବଡ଼ଶଙ୍ଖ କ୍ଷେତ୍ର ର ତତ୍ତ୍ୱାବଧାରକ ଥିଲେ ବାଲ ସ୍ଵାମୀ ମଠ ।*

*୬--- କାନ୍ତାର ,🌷- ବଡ଼ଶଙ୍ଖ ର ପରବର୍ତ୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳ ଥିଲା କାନ୍ତାର ବା ନିର୍ଜନ । ସେହି ଅଞ୍ଚଳ ଏକଦା ତଣ୍ଟିକଟା ଖଣ୍ଟ ମାନଙ୍କର ରାଜୁତି ଚାଲୁଥିଲା । ବଡ଼ଶଙ୍ଖ ର ଆରପଟ ଗୋହିରି ରୂପେ ମଧ୍ୟ କୁଖ୍ୟାତ ଥିଲା । କିନ୍ତୁ ସେହି କାନ୍ତାର ଏବେ ନଗରୀ ରେ ପରିଣତ ହୋଇଛି ।*

*୭--- 🌷ଶରଧାବାଲି-*

*ବଡଦାଣ୍ଡର ଅନ୍ତିମ ଭାଗ ଥିଲା ଶରଧାବାଲି ସେହିଠlକୁ ଯାଉଥିଲା ତିନିରଥ । ଏହି ସ୍ଥାନରେ ରହିଛି ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଗୁଣ୍ଡିଚା ମନ୍ଦିର ବା ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ଜନ୍ମ ବେଦୀ ।* *ନବଡଦିନାତ୍ମକା ଯାତ୍ରାର ଏହା ପ୍ରଧାନ କ୍ଷେତ୍ର ।*

*ଏହି ସପ୍ତ କ୍ଷେତ୍ର ସମୁଦାୟ କୁ ପୁରୀ ବଡ଼ଦାଣ୍ଡ କୁହାଯାଏ ।* *ଏହାର ପ୍ରତ୍ୟେକଟି ରେଣୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ପବିତ୍ର ବୋଲି ଶାସ୍ତ୍ରରେ ବର୍ଣ୍ଣନ। କର।ଯାଇଛି । ଅନେକ ଅବତାରୀ ପୁରୁଷ , ସନ୍ଥ ମହାତ୍ମା ଙ୍କ ପାଦ ରେଣୁ ରେ ଏହାର ପବିତ୍ର ଧୂଳି ଅନୁରଞ୍ଜିତ ।*

*ଜୟ ଶ୍ରୀ ଜଗନ୍ନାଥ ମହା ପ୍ରଭୂ*🙏🚩

ସପ୍ତ କ୍ଷେତ୍ର ବିଶିଷ୍ଟ ପୁରୀ ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ର ର ବଡ଼ ଦାଣ୍ଡ

ସପ୍ତ କ୍ଷେତ୍ର ବିଶିଷ୍ଟ ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ର ର ବଡ଼ ଦାଣ୍ଡ