"ନଦୀ ର ନାମ ଅଳସୀ କନ୍ୟା , ତୀର ର ନାମ ତନ୍ଦ୍ରା........."

ଅକ୍ଷୟ ମହାନ୍ତି ଙ୍କର ଏହି କାଳଜୟୀ ଗୀତ କୁ ଶୁଣିଲା ବେଳେ ଆଖି ବନ୍ଦ କରିଦେଲେ ଯାହାର ଛବି ଆଖିରେ ନାଚି ଉଠେ ସେ ହେଉଛି ସାଳନ୍ଦୀ , ପିଲାଟି ଦିନରୁ ମୋ ଗାଁ ବିଲଣା ବରଗଛ ପାଖରେ ଯାହାକୁ ସୁଗମ ସଙ୍ଗୀତ ଗାଇବାର ଶୁଣିଛି ସେ ହେଉଛି ସାଳନ୍ଦୀ , ମୋ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଶିଶୁମନ୍ଦିର ଯାହା କୋଳ ରେ ଛିଡ଼ା ହୋଇଛି ସେ ହେଉଛି ସାଳନ୍ଦୀ , ମୋ କୈଶୋର ଠୁ ଯୌବନ ଯାଏଁ ଯେଉଁ ରାଜଘାଟ ପୋଲ ଦେଇ ଅତିକ୍ରମ କରିଛି ତାହାର ଆଧାର ହେଉଛି ସାଳନ୍ଦୀ , ଭଦ୍ରକ ର ସ୍ମୃତି ମନ୍ଥନ କଲେ ମୋ ବାସଘର ସହ ଯିଏ ତାର ପ୍ରଚ୍ଛଦପଟ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ର ଅଭିବୃଦ୍ଧି କରୁଛି ସିଏ ହେଉଛି ସାଳନ୍ଦୀ , କବି ଶେଖର ଚିନ୍ତାମଣି ଙ୍କର ମହାକାବ୍ୟ ର ଉତ୍ସ ଏହି ସାଳନ୍ଦୀ ଓ ଭଦ୍ରକ ର ଗଳାହାର ହେଉଛି ସାଳନ୍ଦୀ। ତେଣୁ ସାଳନ୍ଦୀ ଯେ କେବଳ କେନ୍ଦୁଝର ର ମେଘସାନି ରୁ ବାହାରିଥିବା ବୈତରଣୀ ର ଏକ ଉତ୍ସ ନୁହେଁ ତାହା ଆପଣ ଜାଣିସାରିଥିବେ ଏହା ହେଉଛି ଆମ ଭଦ୍ରକ ର ଗଳାହାର।

୧୪୪ କିମି ଲମ୍ବା ଓ ୧୮୦୦ ବର୍ଗ କିମି କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ବିଶିଷ୍ଟ ସାଳନ୍ଦୀ ନଦୀ କିନ୍ତୁ ଭଦ୍ରକ ର ସାଂସ୍କୃତିକ ପରିବେଶ ର କେତେ ଗହୀରତମ ପ୍ରଦେଶ କୁ ଯାଇ ସାରିଛି ତାହା ଭାଷା ରେ ପରି ପ୍ରକାଶ କାହିଁ କରିହେବ ମୋତେ କାହିଁ ଲାଗୁନି।

ଏହି ସାଳନ୍ଦୀ କେତେବେଳେ ବାବା ଆଖଣ୍ଡଳମଣି ଓ ମା ଭଦ୍ରକାଳୀ ଙ୍କର ଭକ୍ତିରେ ଭିଜି ଯାଇଛି ତ କେତେବେଳେ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନର ମୂକସାକ୍ଷୀ ହୋଇ ଗର୍ବ ରେ ଫୁଲି ଉଠିଛି , କେତେବେଳେ ଲୋମହର୍ଷଣକାରୀ ଦଙ୍ଗା ରେ ରଞ୍ଜିତ ହୋଇଯାଇଛି ତ କେତେବେଳେ କବିଶେଖର ଚିନ୍ତାମଣି ମହାନ୍ତି ଙ୍କ ର କାବ୍ୟ ର କାବ୍ୟନାୟିକା ହୋଇ ନୂଆ ନୂଆ ଯୌବନ ରେ ପାଦ ଥାପିଥିବା ତରୁଣୀ ଭଳି ଫୁଲେଇ ହୋଇଛି ତ ଆଉ କେତେବେଳେ ନିଜର ତାଣ୍ଡବ ରୂପ ଦେଖେଇ କାହାକୁ ନିସ୍ୱ କରିଦେଇଛି।

ପୁଣ୍ୟ ଧାରା ସାଳନ୍ଦୀ ବି କମ ଅତ୍ୟାଚାରିତ ହୋଇ ନାହିଁ , ସାରା ସହର ର ଆବର୍ଜନା କୁ ନିଜ ରକ୍ତ ରେ ଧାରଣ କରି କେବେକେବେ ଅନାନିଶ୍ଵାସୀ ହୋଇ ଯାଇଛି , କେବେକେବେ ଆଉ ଆଗକୁ ବଢ଼ି ନ ପାରି ନିଜର ଅବୟବ କୁ କେଉଁ ଏକ କୂଳରେ ସମାଧି ଦେଇ ଦେଇଛି। ହେଲେ ସେହି ମାନବ ତାକୁ ଏଥିରୁ ମୁକ୍ତି ନଦେଇ ତା ସମାଧି ଉପରେ ଗଢ଼ି ଦେଇଛି ନିଜର ବାସସ୍ଥାନ । ଯେତେବେଳେ ସାଳନ୍ଦୀ ଶୁଣିଛି ସାଳନ୍ଦୀ ସଂସ୍କାର ନାମ ରେ ତାର ପୁନରୁଦ୍ଧାର ପାଇଁ ଯୋଜନା ଚାଲିଛି ସେ ଖୁସି ରେ ଛଳଛଳ ହୋଇ ଯାଇଛି ତାର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ କୁ ଫେରି ପାଇବ ବୋଲି ହେଲେ ଦୁଃଖ ର କଥା ରାଜନୀତି ର ପଶାପାଲି ହେଉ ବା ସ୍ୱାର୍ଥପର ମଣିଷ ର ସ୍ୱାର୍ଥ ଆଗରେ ପୁଣି ଥରେ ସାଳନ୍ଦୀ ର ସ୍ୱପ୍ନ ବଳି ପଡ଼ିଯାଇଛି। ଦାନବ ରୂପୀ ମଣିଷ ବାରମ୍ବାର ସାଳନ୍ଦୀ ର ଦେହ କୁ ବିନାଶ ର ବଜାର ରେ ବିକ୍ରି କରୁଥିଲା ବେଳେ ସେ କିନ୍ତୁ ତାର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ପାଳନ ରେ କେବେ ହେଳା କରି ନାହିଁ।

ସାଳନ୍ଦୀ ଶିମିଳିପାଳ ର ପ୍ରକୃତି କୁ ଚିରି ଆସିଛି ତ କେତେବେଳେ ତାର ପାଖରେ ହଦଗଡ଼ କୁ ସ୍ଥାନ ଦେଇଛି । କେତେ ଲୋକମାନେ ଜୀବିକା କରିଛନ୍ତି ସାଳନ୍ଦୀ କୁ ବଞ୍ଚିବାର ମାଧ୍ୟମ କରି। କିନ୍ତୁ ଦୁଃଖ ର କଥା ଏହି ସାଳନ୍ଦୀ ପାଇଁ କେଉଁ ପୁସ୍ତକ ମୁଖରିତ ହୁଏ ନାହିଁ , କେଉଁଠି ତାର ଆଲୋଚନା ହୁଏ ନାହିଁ ଭୂଗୋଳ ବହି ରେ ବି ତାର ବର୍ଣ୍ଣନା ବୈତରଣୀ ଅନ୍ତର୍ଗତ ତାର ଉତ୍ପତି ସ୍ଥଳ ଓ କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ର ଦୁଇ ଧାଡ଼ି ରେ ସୀମିତ ହୋଇ ଯାଏ ।

ମାଛଧରା ର ଦୃଶ୍ୟ , ସନ୍ଧ୍ୟା ରେ ପୋଲ ଉପରେ ବସି ଦୀର୍ଘ ଆଲୋଚନା , ସାଙ୍ଗ ମାନଙ୍କ ର ସହ ବିତେଇଥିବା ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣିମ ସମୟ , ବାଲକୋନି ରେ ବୋହି ଆସୁଥିବା ମିଠା ପବନ , ପାଣି ରେ ପ୍ରତିଫଳିତ ହେଉଥିବା ମନ୍ଦିର ର ଆଳତୀ ଓ ନଦୀ ସେପଟରୁ ଭାସି ଆସୁଥିବା ଆଜାନ ର ସ୍ୱର ସବୁ ସାଳନ୍ଦୀ ର ସ୍ମୃତି ର ଏକ ଅବିଚ୍ଛେଦ୍ୟ ଅଙ୍ଗ ହୋଇ ଯାଇଛି।

ସାଳନ୍ଦୀ ର ପ୍ରଶଂସା ରେ ମୁଁ ଆଉ କଣ ବା ଲେଖିବି । ସାଳନ୍ଦୀ ଉପରେ ଲେଖିଥିବା ମୁଁ ମୋର ଏକ ନିଜସ୍ୱ କବିତା ଉପସ୍ଥାପନ କରୁଛି -

କେବେ ଢ଼ଳଢ଼ଳ ରୂପ ଟି ତୋହର

କେବେ କଳକଳ ସ୍ୱର

କେତେ କବିଗଣ ମନ କୁ ବାନ୍ଧିଛୁ

ଭଦ୍ରକ ର ଗଳା ହାର ।

ଚିନ୍ତାମଣି ପରା କାବ୍ୟ ରଚିଦେଲେ

ତୋ ରୂପ ସମ୍ଭାର ଦେଖି

କି ଯାଦୁ କରୁ ତୁ ଫୁଲେଇ ସାଳନ୍ଦୀ

ଆଖି ଯାଏ ତୋର ପାଖେ ଲାଖି।

କାହା ଖୁସି ତୁହି ଛଡାଇ ନେଇଛୁ

କା' ମୁହେଁ ଦେଇଛୁ ହସ

କେତେ ଇତିହାସ ସାକ୍ଷୀ ଅଛୁ ତୁହି

ବଢ଼ାଇଛୁ ଆମ ଯଶ ।

ତୋର କୂଳେ ପୁରା ଭଦ୍ରକ ବସିଛି

ଦେଇଛୁ କାନି ତୋ ମେଲି

କର୍ପୁର ଟା ଉଡ଼ି ଯାଇଛି ସତେ ଯେ

କନା ଟେ ପଡିଛି ଖାଲି।

ଯେଉଁମାନେ ସାଳନ୍ଦୀ କୁ ପ୍ରଥମ ଥର ଜାଣୁଛନ୍ତି ଥରେ ଏହି ଭଦ୍ରକ ର ଗଳାହାର କୁ ଖୋଜି ପାଆନ୍ତୁ ଦେଖିବେ ଆପଣ ତାକୁ ଭଲ ପାଇବା ଆଗରୁ ସେ ଆପଣଙ୍କୁ ଭଲ ପାଇଯିବ ଆଉ ସିଏ ଥରେ ଆପଣଙ୍କୁ ଭଲ ପାଇଗଲେ ଆପଣ ଚାହିଁଲେ ବି ମୁକୁଳି ପାରିବେ ନାହିଁ। ଆଶା କରେ ଆପଣଙ୍କୁ ଭଲ ଲାଗିଥିବ "ସାଳନ୍ଦୀ ନଦୀ, ଭଦ୍ରକ ର ଗଳାହାର" ଟି ।

ଧନ୍ୟବାଦ।