"ଯେଉଁ ଲେଖାରେ ପ୍ରେରଣା ନାହିଁ ତାହା କେବେ କାଳଜୟୀ ହୋଇପାରେନା " ଏମିତି କିଛି କଥା ବକ୍ତବ୍ୟ ମନୋଜ ଦାସଙ୍କର ପ୍ରତି ଲେଖକ ପାଇଁ ମନବଳ ଓ ପ୍ରେରଣାଦାୟକ ବଢାଇବା ପାଇଁ ଯଥାର୍ଥ ।

ଯୀବନି :-

ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲ୍ଲାର ଶଙ୍ଖାରୀ ଗ୍ରାମରେ ୧୯୩୪ ମସିହାରେ ଫେବ୍ରୁଆରି ୨୭ ତାରିଖ ରେ ଗୋଟିଏ ସଂଭ୍ରାନ୍ତ ପରିବାରରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ମନୋଜ ଦାସ। ପାଞ୍ଚ ଭାଇଭଉଣୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ମନୋଜ ଥିଲେ କନିଷ୍ଠ ପୁତ୍ର, ମାତା କାଦମ୍ବିନୀ ଦେବୀଙ୍କ ପ୍ରଭାବରେ ବାଲ୍ୟକାଳରୁ ସେ ରାମାୟଣ ଓ ମହାଭାରତ ପ୍ରତି ଶ୍ରଦ୍ଧା ଜାତ ହୋଇଥିଲା ଯାହା ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ସେ ଏହି ଦୁଇଟି ଗ୍ରନ୍ଥକୁ "ଅଲୌକିକ ଶକ୍ତିର ଉତ୍ସ" ଭାବେ ଅବିହିତ କରିଛନ୍ତି। ଛାତ୍ରାବସ୍ଥାରୁ ଲେଖାଲେଖି ପ୍ରତି ତାଙ୍କର ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା ସ୍କୁଲ ପଢିବା ସମୟରୁ ହିଁ ତାଙ୍କର ପ୍ରଥମ କବିତା "ଶତାବ୍ଦୀର ଆର୍ତ୍ତନାଦ" ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା ।ବାଲେଶ୍ଵରରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରୁଥିବା ସମୟରେ ତାଙ୍କର ପ୍ରଥମ ଗଳ୍ପ ସଂକଳନ "ସମୁଦ୍ରର କ୍ଷୁଧା" ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା ।

୧୯୫୩ ମସିହାରେ ଫକୀର ମୋହନ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପ୍ରଥମ ବର୍ଷର ଛାତ୍ର ସମୟରେ ସେ ଛାତ୍ର ୟୁନିୟନର ସଭାପତି ଏବଂ ରାଜ୍ୟ ଛାତ୍ର ଫେଡେରେସନର ଉପସଭାପତି ଭାବେ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ। ୧୯୫୫ ମସିହାରେ ପୁରୀର ସାମନ୍ତ ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ସ୍ନାତକ ଡିଗ୍ରୀ ହାସଲ କରି କଟକର ମଧୁସୂଦନ ଆଇନ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଆଇନ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥିଲେ ।ରେଭେନ୍ସା ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ଇଂରାଜୀରେ ସ୍ନାତକୋତ୍ତର କରିଛନ୍ତି ପଦ୍ମଶ୍ରୀ ମନୋଜ ଦାସ।

୧୯୫୯ ମସିହାରେ କଟକର ଖ୍ରୀଷ୍ଟ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ଅଧ୍ୟାପନା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ। ସେହି ବର୍ଷ କୁଜଙ୍ଗ ରାଜପରିବାରର କନ୍ୟା ପ୍ରତିଜ୍ଞା ଦେବୀଙ୍କ ସହ ତାଙ୍କର ବିବାହ ସମ୍ପନ୍ନ ହେଲା। ସମଗ୍ର ଭାରତବର୍ଷରେ ରାଜାରାଜୁଡାଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କୁଜଙ୍ଗ ରାଜପରିବାର ସ୍ଵାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ ସାମିଲ ହୋଇଥିଲେ।

୧୯୬୩ ମସିହାରୁ ସେ ପଣ୍ଡିଚେରୀର ଶ୍ରୀ ଅରବିନ୍ଦ ଆଶ୍ରମଠାରେ ଅବସ୍ଥାନ କରି ଆସୁଥିଲେ ସେଠାରେ ଶ୍ରୀ ଅରବିନ୍ଦ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଶିକ୍ଷା କେନ୍ଦ୍ରରେ ଇଂରାଜୀ ପ୍ରାଧ୍ୟାପକ ଭାବେ ଶିକ୍ଷାଦାନ କରୁଥିଲେ ଏବଂ ପ୍ରତିଜ୍ଞା ଦେବୀ ମନସ୍ତତ୍ୱ ବିଭାଗରେ ଅଧ୍ୟାପିକା ଭାବେ ଶିକ୍ଷାଦାନ କରୁଥିଲେ ।ସେଠାରେ ସେ ଶ୍ରୀ ଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ଚେତନାରେ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥିଲେ ।

୨୦୨୧ ମସିହା ଅପ୍ରେଲ ୨୭ ତାରିଖରେ ପଣ୍ଡିଚେରୀ ରେ ତାଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଥିଲା ।

'ରସ୍କିନ ବଣ୍ଡ' କହିଥିଲେ ପୃଥିବୀର ଯେଉଁ କେତେକ ଉତ୍ତମ କଥାକାର ଅଛନ୍ତି ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ ମନୋଜ ଦାସ ଅନ୍ୟତମ ।

ରଚନାବଳୀ :-

ମନୋଜ ଦାସ ଓଡ଼ିଆ ଓ ଇଂରାଜୀ ଭାଷାର ଜଣେ ଗାଳ୍ପିକ ଓ ଔପନ୍ୟାସିକ ଥିଲେ ଏତଦବ୍ୟତୀତ ସେ ବିଭିନ୍ନ ଶିଶୁ ସାହିତ୍ୟ ଭ୍ରମଣ କାହାଣୀ କବିତା ପ୍ରବନ୍ଧ ଆଦି ବିଭିନ୍ନ ବିଭାଗରେ ନିଜର ଲେଖନୀ ଚାଳନା କରିଥିଲେ ।

ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ମାନୋଜ ଦାସ ଓ ତାଙ୍କ ପରିବାର ଯେଉଁ ଘରେ ରହୁଥିଲେ ତାହା ଥିଲା ବ୍ୟାସକବି ଫକୀର ମୋହନ ସେନାପତିଙ୍କ ବାସଗୃହ ଏହା ଜାଣିବା ପରେ ମନୋଜ ଦାସଙ୍କ ହୃଦୟ ସୃଜନ ସମ୍ଭାରର ପରିବ୍ୟାପ୍ତ ହୋଇଥିଲା। ସେ ପିଲା ବେଳୁ ଲେଖାଲେଖିରେ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ ମନୋଜ ଦାସଙ୍କ ପ୍ରଥମ ଗଳ୍ପ "ସମୁଦ୍ରର କ୍ଷୁଧା" ୧୯୫୨ ମସିହା ରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲାବେଳେ, "ଶତାବ୍ଦୀର ଆର୍ତ୍ତନାଦ" ୧୯୪୯ ମସିହାରେ ସେ ପ୍ରଥମ କବିତା ଲେଖିଥିଲେ ।

ଗଳ୍ପ ମଧ୍ୟରେ ୧୯୫୩ ମସିହାରେ "ଜୀବନର ସ୍ୱାଦ", "ବିଷକନ୍ୟାର କାହାଣୀ"(୧୯୫୪)," ଆରଣ୍ୟକ"(୧୯୬୨), "ଶେଷ ବସନ୍ତର ଚିଠି" (୧୯୬୫)," ଲକ୍ଷ୍ମୀର ଅଭିସାର"(୧୯୭୪)," ଭିନ୍ନ ମଣିଷ"(୧୯୮୭)," ଚତୁର୍ଥ ବନ୍ଧୁ"(୧୯୯୦) "ଅବୋଲକରା" (୧୯୯୧)।ଏପରି ଅନେକ ।

ଶିଶୁ ସାହିତ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ "ରାକ୍ଷସର ସନ୍ଧାନରେ" (୨୦୧୦), "କନକ ଉପତ୍ୟକାର କାହାଣୀ" (୧୯୯୪), "ଅମର ସାହିତ୍ୟ" (୧୯୭୩)," ଆଲୋକ ଆନନ୍ଦର କାହାଣୀ"(୧୯୭୦) ।

ଉପନ୍ୟାସ ରେ "ଶେଷ ତାନ୍ତ୍ରିକର ସନ୍ଧାନରେ" (୨୦୧୮), "ତନ୍ଦ୍ରାଲୋକର ପ୍ରହରୀ"(୨୦୦୦)," ଆକାଶର ଇସାରା"(୧୯୯୭)," ଗୋଧୁଳିର ବାଘ"(୧୯୯୫), "ଅମୃତ ଫଳ" (୧୯୯୬ ।

ଇଂରାଜୀ ରଚନାବଳୀ ମଧ୍ୟରେ" ଲେଜେଣ୍ଡ ଅଫ ଦି ଗୋଲଡେନ ଭ୍ୟାଲି"(୧୯୯୬), "ଏ ଟାଇଗର୍ ଆଟ ଟୁଇଲାଇଟ"," ଦି ସବମର୍ଜଡ ଭ୍ୟାଲି ଆଣ୍ଡ ଅଦର ଷ୍ଟୋରିଜ"(୧୯୮୬)। ।

କବିତା ସଂକଳନରେ "କବିତା ଉତ୍କଳ" (୨୦୦୩)," ତୁମ ଗାଁ ଅନନ୍ୟାକବିତା"(୧୯୯୨), "ଉପନିବେଶ"(୧୯୬୬), "ପଦଧ୍ୱନୀ" (୧୯୫୦), "ବିପ୍ଳବୀ ଫକୀରମୋହନ" (୧୯୫୦) ।

ପ୍ରବନ୍ଧ ରେ "ଉପକାର ଶତକ"(୨୦୦୨), "ମହାଯୋଗୀ ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ"(୧୯୯୭)," ସମୁଦ୍ର କୂଳର ଏକ ଗ୍ରାମ"(୧୯୯୬), "ସନ୍ଧାନ ଓ ସଙ୍କେତ" (୧୯୯୯), "କେତେ ଦିଗନ୍ତ" (୧୯୮୬), " ବିପୁଳାଚ ପୃଥ୍ୱୀ"(୧୯୯୪) ।

ଏପରି ଭାବେ ମନୋଜ ଦାସ ଅନେକ ଉପନ୍ୟାସ ଓ ରଚନା ଭଳି ଗଳ୍ପ, କବିତା ,ଶିଶୁ ସାହିତ୍ୟ ରଚନା କରି ଇତିହାସ ରଚନା କରିଛନ୍ତି ।

ସେ ଟାଇମ୍ସ ଅଫ ଇଣ୍ଡିଆ, ହିନ୍ଦୁସ୍ଥାନ ଟାଇମସ, ଦି ହିନ୍ଦୁ, ଷ୍ଟେଟ୍ସମ୍ୟାନ ଆଦି ଅନେକ ଦୈନିକ ଖବରକାଗଜରେ ଲେଖା ମାନ ଦେଉଥିଲେ ।

ସମ୍ମାନ:-

ସେ ଦୁଇ ଥର ଓଡ଼ିଶା ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର ପାଇଛନ୍ତି 'ଆରଣ୍ୟକ' ଗଳ୍ପ ପାଇଁ ,ଏବଂ 'କେତେ ଦିଗନ୍ତ' ପ୍ରବନ୍ଧ ପାଇଁ "କେନ୍ଦ୍ର ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର", ଊଣେଇଶି ଶହ ବାସ୍ତରି ମସିହାରେ 'ମନୋଜ ଦାସଙ୍କ କାହାଣୀ' ପାଇଁ, "ଅତିବଡ଼ି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ ସମ୍ମାନ ୨୦୦୭ ଝଙ୍କାର ପୁରସ୍କାର କ୍ଷୁଦ୍ର ଗଳ୍ପ ପାଇଁ,୧୯୨୧ ରେ ଶାରଳା ପୁରସ୍କାର ଓ ଶାରଳା ସମ୍ମାନ ୨୦୦୬, ରତ୍ନ ଉତ୍କଳ ରତ୍ନ ସମ୍ମାନ ୨୦୦୧, ସାହିତ୍ୟ ଭାରତୀ ସମ୍ମାନ ଅମୃତ ଫଳ ପାଇଁ ୨୦୦୦ ମସିହା ରେ ସରସ୍ୱତୀ ସମ୍ମାନ ଏବଂ ଭାରତ ସରକାର ୨୦୦୧ ମସିହାରେ ପଦ୍ମଶ୍ରୀ ଏବଂ ୨୦୨୦ ମସିହାରେ ପଦ୍ମ ଭୂଷଣ ସମ୍ମାନରେ ସମ୍ମାନିତ ହୋଇଥିଲେ। ଏହା ସହିତ ସେ ପାଞ୍ଚଟି ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ସମ୍ମାନଜନକ ଡକ୍ଟରେଟ ଉପାଧି ଲାଭ ସହିତ ଅନେକ ପୁରସ୍କାର ରେ ସମ୍ମାନିତ ହୋଇଛନ୍ତି ।

ମନୋଜ ଦାସଙ୍କ ପରଲୋକ ପରେ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ଏକ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସାହିତ୍ୟ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ ପାଇଁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଲେ ମନୋଜ ଦାସ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସାହିତ୍ୟ ପୁରସ୍କାର ଏହି ପୁରସ୍କାର ପ୍ରତିବର୍ଷ ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ ଲେଖୁଥିବା ଓଡ଼ିଶାର ଜଣେ ସାହିତ୍ୟିକଙ୍କୁ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥାଏ ପୁରସ୍କାର ରାଶି ସ୍ୱରୂପ ଦଶ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ପ୍ରଦାନ ମଧ୍ୟ କରାଯାଇଥାଏ ।

ହାଇସ୍କୁଲ ସ୍ତରରେ ପିଲାଙ୍କୁ ମୌଳିକ ସାହିତ୍ୟ ରଚନା ପାଇଁ ମନୋଜ-କିଶୋର ସାହିତ୍ୟ ପ୍ରତିଭା ସମ୍ମାନ ପ୍ରଦାନ କରାଯିବ, ଉଭୟ ଇଂରାଜୀ ଓ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ପାଇଁ ପୁରସ୍କାର ରାଶି ଏକ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ରୂପେ ଦିଆଯିବ ।

ବାଲେଶ୍ୱରର ଶଂଖାରୀ ଗ୍ରାମରେ ତାଙ୍କର ପୈତୃକ ବାସଭବନକୁ ଦୁଇ ଭାଇ ମନ୍ମଥ ଓ ମନୋଜ ଙ୍କ ସ୍ମୃତିରେ ମନ୍ମଥ-ମନୋଜ ସ୍ମାରକୀଭାବରେ ନାମିତ ହୋଇ ସେଠାରେ ସେମାନଙ୍କ ସମସ୍ତ ପୁସ୍ତକ ରଖାଯାଇ ଏକ ପାଠାଗାର ନିର୍ମାଣ କରାଯିବ ।

ଉଭୟ ଇଂରାଜୀ ଓ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ଏହି ମହାନ ସାଧକଙ୍କ ସୁଜନ ସମଗ୍ର ଜାତି ଓ ମାଟି ପାଇଁ ଗର୍ବ ଓ ଗୌରବର ଗାଥାକୁ ବଖାଣୁଥିବ ।

ମନୋଜ - ଦାସ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ଅମୂଲ୍ୟ ରତ୍ନ(Manoj Das - A priceless gem of odia literature)

ବିଶିଷ୍ଟ କଥାକାର ଓ ଲେଖକ ମନୋଜ ଦାସ