ଆମ ଦେଶର ମୋଟ ଜନସଂଖ୍ୟାର ପ୍ରାୟ ଅର୍ଦ୍ଧେକ ହେଉଛନ୍ତି ନାରୀ । ନାରୀକୁ ହିଁ ନେଇ ଏ ସମାଜ । ଆମ ଦେଶରେ ନାରୀଙ୍କୁ ଦେବୀର ଆଖ୍ୟା ଦିଆ ଯାଇଛି । ନାରୀକୁ ନେଇ ଅତୀତରେ ମହାଭାରତ, ରାମାୟଣ ପରି ଅନେକ ଯୁଦ୍ଧ ଘଟି ଯାଇଛି । କେବଳ ପୌରାଣିକ ଭାବରେ ନୁହେଁ, ଇତିହାସ ମଧ୍ୟ ଏହି ଘଟଣାର ମୂକସାକ୍ଷୀ । ନାରୀ ଜନ୍ମଦାୟିନୀ, ଶକ୍ତି ପ୍ରଦାୟିନୀ ଅଟେ । ପୁରୁଷ ସହ ସମାଜରେ ପାଦରେ ପାଦ ମିଶାଇ ଚାଲିବା ପାଇଁ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ମହିଳା ଦିବସର ସୃଷ୍ଟି ।

ଜଣେ ନାରୀ ତା ଜୀବନ କାଳରେ ବହୁ ଭୂମିକା ତୁଲାଇ ଥାଏ । କେବେ ମା ହୋଇ, କେବେ ଭଉଣୀ ହୋଇ, ତ ଆଉ କେବେ ସ୍ତ୍ରୀ ହୋଇ । ପୁରୁଷ ପ୍ରଧାନ ସମାଜରେ ନାରୀର ସ୍ବରକୁ ଦାବି ଦିଆ ଯାଉଛି । କିନ୍ତୁ ଦେଶର ପ୍ରଗତି ପାଇଁ ମହିଳାଙ୍କ ପ୍ରଗତି ଆବଶ୍ୟକ । ଶିଶୁ ଟିଏ ଜନ୍ମ ହେବା ପରେ କେବଳ ମାଆକୁ ହିଁ ଜାଣେ । ମାଆ ହିଁ ତାର ପ୍ରଥମ ଗୁରୁ ହୋଇ ଥାଆନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ଯଦି ମାଆ ହିଁ ନିରକ୍ଷର ରହିବ, ତେବେ ଶିଶୁକୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେବ କିଏ ? ଦେଶର ପ୍ରଗତି ନିମନ୍ତେ ମହିଳାଙ୍କର ସାମାଜିକ, ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ଭାବେ ସଶକ୍ତିକରଣ ହେବାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ସାମଗ୍ରିକ ବିକାଶ ପାଇଁ ମହିଳାମାନଙ୍କ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରତି ମଧ୍ୟ ଧ୍ୟାନ ଦେବାର ପ୍ରୟୋଜନ ରହିଛି । ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ କହିଥିଲେ, ଯେବେ ଅଧା ରାତିରେ ଜଣେ ମହିଳା ନିର୍ଭୟରେ ରାସ୍ତା ଚାଲି ପାରିବ, ସେବେ ହିଁ ଭାରତ ପ୍ରକୃତ ସ୍ବାଧିନତା ଲାଭ କରିବ । କିନ୍ତୁ ଆଜିକା ସମାଜରେ ନାରୀଙ୍କ ପ୍ରତି ସମ୍ମାନ ଧିରେ ଧିରେ କମି ଯାଉଛି । ପ୍ରତି ଦିନ ହଜାର ହଜାର ଗଣ ଦୁଷ୍କର୍ମ ଖବର କାଗଜର ପୃଷ୍ଠା ମଣ୍ତନ କରୁଛି । ଆମେ ଆମର ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଲକ୍ଷ୍ୟଠାରୁ ଦୂରକୁ ଘୁଞ୍ଚି ଘୁଞ୍ଚି ଯାଉଛୁ । କିନ୍ତୁ ସତ ହେଉଛି, ସମାଜରେ ନିଜକୁ ସୁରକ୍ଷିତ ମଣୁଥିବା ନାରୀଟିଏ ନିଜକୁ ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳ କରିବା ସହିତ ସମାଜର ପ୍ରଗତିର ଯୋଗଦାନ କରିପାରିବ ।

ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ମହିଳା ଦିବସ

ମହିଳାମାନଙ୍କର ସାମାଜିକ, ରାଜନୈତିକ ଏବଂ ଅର୍ଥନୈତିକ ସଫଳତାକୁ ମନେ ରଖିବା ସହ ଏହାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେବା ପାଇଁ ପ୍ରତିବର୍ଷ ମାର୍ଚ୍ଚ ୮ ତାରିଖକୁ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ମହିଳା ଦିବସ ରୂପେ ପାଳନ କରାଯାଉଛି । ସମାଜରେ ନାରୀକୁ ସମାନ ଅଧିକାର ଓ ସମ୍ମାନ ଦେବା ଲକ୍ଷ୍ୟରେ ଏହି ଦିବସଟି ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ କହିଲେ ଭୁଲ ହେବନାହିଁ ।

ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ସଶକ୍ତ

ଆଗରୁ ବଞ୍ଚିବା ପାଇଁ ସଂଘର୍ଷ କରୁଥିବା ନାରୀ ଆଜି ଆର୍ମ ନିର୍ଭରଶୀଳ ହେବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଛି । ପୁରୁଷ ପ୍ରଧାନ ସମାଜରେ ପୁରୁଷମାନଙ୍କ ସହ ପ୍ରତି ମୂହୁର୍ତ୍ତରେ ସମକକ୍ଷ ହୋଇ ଆତ୍ମନିର୍ଭଶୀଳ ହେବା ପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଛି । ପାରିବାରିକ ଦାୟିତ୍ୱ ଏବଂ କର୍ମକ୍ଷେତ୍ର ଦୁଇଟି ମଧ୍ୟରେ ତାଳମେଳ ରକ୍ଷା କରି ଆଗକୁ ବଢିବାକୁ ପ୍ରୟାସ କରୁଛି । ଏଥିପାଇଁ ତାକୁ ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନରେ ଅନେକ ବାଧାବିଘ୍ନର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ପଡୁଛି । ଏହାସତ୍ୱେ ସମାଜରେ ସମ୍ମାନର ସହ ବଞ୍ଚିବାକୁ ସେ ତାର ସଂଘର୍ଷ ଜାରି ରଖିଛି । ଆଜି ମଧ୍ୟ ସମାଜରେ ଅନେକ ମହିଳା ଅଶିକ୍ଷା, ବାଲ୍ୟ ବିବାହ, ଯୌତୁକ ପ୍ରଥା, ଯୌନ ଉତ୍ପୀଡନ ଭଳି ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଉଛନ୍ତି ।

ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଯୋଜନା

କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାର ଗ୍ରାମଞ୍ଚଳର ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର, ସ୍ୱାବଲମ୍ବୀ ଏବଂ ସଶକ୍ତିକରଣ କରିବା ପାଇଁ ଅନେକ ଗୁଡିଏ ଯୋଜନାର ପ୍ରଚାର ପ୍ରସାର କରିଛନ୍ତି । ୧୯୯୩ ମସିହାରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ଗ୍ରାମ ପଞ୍ଚାୟତ ସ୍ତରୀୟ ନିର୍ବାଚନରେ ପ୍ରତି ୩ ଜଣରେ ଜଣେ ମହିଳାଙ୍କୁ ସରପଞ୍ଚଭାବେ ନିର୍ବାଚିତ କରିବା ପାଇଁ ଆଇନରେ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି । ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଆହୁରି ସଶକ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ୧୯୯୬ ମସିହା ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୨ତାରିଖରେ ମହିଳାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ୩୩ ପ୍ରତିଶତ ସିଟ୍ ସଂରକ୍ଷିତ କରିବା ପାଇଁ ପାର୍ଲାମେଣ୍ଟରେ ଏକ ବିଲ ଆଗତ ହୋଇଥିଲା ।

ଏହି ଯୋଜନାକୁ ସଫଳ କରିବା ପାଇଁ ୨୦୧୭ ମସିହାରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ବିଭିନ୍ନ ଯୋଜନା ମହିଳାଙ୍କୁ ଭେଟି ଦେଇଥିଲେ । ସେଥି ମଧ୍ୟରୁ ବେଟି ବଚାଓ ବେଟି ପଢାଓ, ଉଜ୍ଜଳା, ନାରୀ ଶକ୍ତି ପୁରସ୍କାର, ମହିଳା ଶକ୍ତି କେନ୍ଦ୍ର, ନିର୍ଭୟା, ପ୍ରତ୍ୟେକ ଥାନାରେ ମହିଳା ସ୍ୱେଚ୍ଛାସେବୀ ପୁଲିସ ସହ ମହିଳା ଡେସ୍କ ଏବଂ ରାଜ୍ୟ ମହିଳା ସମ୍ନାନ ଯୋଜନା ଅନ୍ୟତମ । କିନ୍ତୁ ଏହି ଯୋଜନା ସବୁ ଯେ କେବଳ କାଗଜପତ୍ରରେ ସୀମିତ କହିବା ଠିକ ହେବ । । ଯଦି କୌଣସି ନିର୍ବାଚିତ ମହିଳା ପ୍ରତିନିଧି ନିଜ କ୍ଷମତାର ପ୍ରକୃତ ଉପଯୋଗ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରେ, ତେବେ ପୁରୁଷ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ସମାଜରେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ମହିଳାଙ୍କ କ୍ଷମତାକୁ ନ୍ୟୁନ କରିବାକୁ ହୀନ ଚକ୍ରାନ୍ତର ଶିକାର ହେବାକୁ ପଡିଥାଏ । ନିର୍ବାଚିତ ମହିଳା ପ୍ରତିନିଧିମାନେ ଯେପରି ନିଜ ଅଧିକାରରୁ ବଞ୍ଚିତ ନହେବେ ସେନେଇ କେନ୍ଦ୍ର, ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ତରଫରୁ ଦୃଷ୍ଟି ଦିଆଯିବା ନିତାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ ।

ଶିକ୍ଷାକୁ ନେଇ ମଧ୍ୟ ସରକାର ବିଶେଷ ଭାବରେ ଦୃଷ୍ଟି ଦେଇଛନ୍ତି । ସମସ୍ତଙ୍କୁ ମାଗଣାରେ ସର୍ବନିମ୍ନ ଶିକ୍ଷା, ମହିଳାଙ୍କ ସୁସ୍ଥ ଜୀବନ ପାଇଁ ଯୋଜନା ଏବଂ ବ୍ୟାପକ କର୍ମ ନିଯୁକ୍ତିର ଯୋଜନା ଇତ୍ୟାଦିର ପ୍ରଚଳନ ହୋଇଛି । ଆମ ସମ୍ବିଧାନ ଅନୁସାରେ ସର୍ବନିମ୍ନ ଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ୧୪ ବର୍ଷ ଯାଏଁ ମାଗଣା ପଢ଼ାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି । ସେହିପରି ମହିଳାଙ୍କର ପ୍ରଜନନ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ରହିଛି । ଆର୍ଥିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ସଶକ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ସ୍ୱୟଂସହାୟକ ଦଳ ଗଠନ କରାଯାଇଛି । ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚନରେ ସଂରକ୍ଷଣ ସୁବିଧା ମଧ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି । ତେବେ ଆଉ କେତେକ ଯୋଜନା ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଦାନ କରାଗଲା ।

1. ମିଶନ ଶକ୍ତି

ମିଶନ ଶକ୍ତି, ଓଡ଼ିଶା ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ୨୦୦୧ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୮ ତାରିଖରେ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ମହିଳା ଦିବସରେ ଆରମ୍ଭ କରା ଯାଇଥିଲା । ମହିଳା ସ୍ୱୟଂ ସହୟିକା ଗୋଷ୍ଠୀକୁ ମଜବୁତ କରିବା ଲକ୍ଷ୍ୟରେ ଏହି ଯୋଜନା ଆରମ୍ଭ କରା ଯାଇଥିଲା । ମହିଳା ଓ ଶିଶୁମାନଙ୍କ ଉପରେ ବିଭିନ୍ନ ଯୋଜନା ଯଥା, ମମତା ଯୋଜନା, ମିଶନ ଶକ୍ତି ଆଦି ବିଷୟରେ ସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି ପାଇଁ ୨୦୧୯ ମସିହାରେ ମହିଳା ଓ ଶିଶୁ କଲ୍ୟାଣ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ "ଟିକି ମାଉସୀ" ନାମରେ ନିଜର ଏକ ମାସ୍କଟ ପ୍ରଚଳନ କରିଥିଲେ । ୨୦୨୦ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୮ ତାରିଖରେ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ମହିଳା ଦିବସ ଉପଲକ୍ଷେରେ, ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ମିଶନ ଶକ୍ତିକୁ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ବିଭାଗ ଭାବରେ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ।

2. ସ୍ବଂୟ ସହାୟକ ଗୋଷ୍ଠୀ

ସ୍ବଂୟ ସହାୟକ ଗୋଷ୍ଠୀ କେତେକ ମହିଳା ମାନଙ୍କୁ ନେଇ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ । ଗ୍ରାମର ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଏହି ଗ୍ରୁପ ହୋଇଥାଏ । ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ରୋଜଗାର ଦେବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଏହି ଗୋଷ୍ଠୀର ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । କିନ୍ତୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ଓଡ଼ିଶା ସରକାରଙ୍କ ପ୍ରତ୍ୟେକ୍ଷ ଭାବରେ ଭାଗ ନେବାରୁ ଏହା ବର୍ତ୍ତମାନ ଏକ ସାମାଜିକ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ପରିଣତ ହୋଇ ପାରିଛି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ମହିଳା ସ୍ବାବଲମ୍ବୀ ହେବା ପାଇଁ ଏହି ସ୍ବଂୟ ସହାୟକ ଗୋଷ୍ଠୀ ସବୁ ଗଠନ କରୁଛନ୍ତି ।

3. ସ୍ବଂୟସିଦ୍ଧା

କି ଦିନ କି ରାତି । ଅସରନ୍ତି ସଂଘର୍ଷର କାହାଣୀ । କେତେ ଝଡ଼ଝଞ୍ଜା ଆସିଛି ଏହା ସତ୍ତ୍ବେ ସମସ୍ତ ପ୍ରତିକୂଳ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଚଟାଣ ପରି ଶକ୍ତ ହୋଇ ଛିଡ଼ା ରହିଛନ୍ତି ସେମାନେ । ପରିସ୍ଥିତିକୁ କେବେ ପଛଘୁଞ୍ଚା ଦେଇନାହାନ୍ତି । ସଂଘର୍ଷକୁ ଶିଡି କରି କାଳର କପାଳରେ ଲେଖିଛନ୍ତି ସଫଳତାର କାହାଣୀ ଆଉ ସାଜିଛନ୍ତି ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ପାଇଁ ପ୍ରେରଣା । ସେମାନେ 'ସ୍ବୟଂସିଦ୍ଧା' । ଏପରି ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ସମ୍ମାନ କରିବା ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ସ୍ବଂୟସିଦ୍ଧା । ସମସ୍ତ ପ୍ରତିକୂଳ ସତ୍ତ୍ବେ ସଫଳତାର ପାହାଚରେ ପହଞ୍ଚିଥିବା ନାରୀମାନଙ୍କୁ ସ୍ବଂୟସିଦ୍ଧା କୁହାଯାଏ ।

4. ମମତା

ମମତା, ମାତୃତ୍ବର ଚରମ ସୀମା ।ଏପରି ଏକ ମାନବିକ ଗୁଣ ଯାହା ମଣିଷପଣିଆର ସବୁଠାରୁ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ବରେ । ମମତାକୁ ସମାଜ ଗଠନର ମୁଖ୍ୟ ସ୍ତର ଭାବେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ । ମମତା ଯୋଜନା ଓଡ଼ିଶା ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ବାରା ପରିଚାଳିତ ଏକ ସର୍ତ୍ତମୂଳକ ଅର୍ଥରାଶି ହସ୍ତାନ୍ତର ମାତୃ ମଙ୍ଗଳ ଯୋଜନା । ମା ଓ ଶିଶୁ ପୁଷ୍ଟିହୀନତା ସମସ୍ୟା କୁ ଦୂରକରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଓଡିଶା ସରକାର ଗର୍ଭବତୀ ମାଆମାନଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ମମତା ନାମରେ ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ପ୍ରଣୟନ କରିଛନ୍ତି । ଏହି ଯୋଜନା ଗର୍ଭବତୀ ଓ ପ୍ରସୂତି ମାଆମାନଙ୍କୁ ଆର୍ଥିକ ସହାୟତା ଯୋଗାଇ ଦିଏ । ଏହି ଯୋଜନାରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହେଲେ ହିତାଧିକାରୀ ସମୁଦାୟ ୫୦୦୦ ଟଙ୍କା ଶିଶୁ ବିକାଶ ଅଧିକାରୀଙ୍କ ଠାରୁ ସିଧାସଳଖ ପାଇ ଥାଆନ୍ତି ।

5. କିଶୋରୀ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ମେଳା

ଏହି ଯୋଜନା ତଥା ମେଳାରେ ପ୍ରତିଦିନ ମାସରେ ଥରେ ଗ୍ରାମ୍ୟ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ଓ ପୁଷ୍ଟି ଦିବସରେ କିଶୋରୀ ବାଳିକା ମାନଙ୍କର ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ପରୀକ୍ଷା କରାଯାଏ । କିଶୋରୀ ମାନଙ୍କର ଓଜନ, ଉଚ୍ଚତା BMI ଓ ରକ୍ତରେ ଲୌହସାରର ପରିମାଣ ଲିପିବଦ୍ଧ କରାଯାଏ । ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ଓ ପରିଷ୍କାର ପରିଚ୍ଛନ୍ନତା ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଆଧାରର ଭାବେ ପଚରାଯାଉଥିବା ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡିକ ଉପରେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇ ସନ୍ଦେହ ମୋଚନ କରାଯାଏ ।

ମହିଳାଙ୍କ ସୁରକ୍ଷା

ମହିଳାଙ୍କ ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ଆମ ଦେଶରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଆଇନର ପ୍ରଚଳନ ରହିଛି । ଆତ୍ମନିର୍ଭର ପାଇଁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ମହିଳାଙ୍କର ଶିକ୍ଷା ଗ୍ରହଣ କରିବାର ଅଧିକାର ରହିଛି । ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ଏଥିରୁ ବଞ୍ଚିତ ରଖିବା ଅପରାଧ । ଏଥିପାଇଁ ଲୋକଙ୍କ ମାନସିକତାରେ ପରିବର୍ତନ ଆସିବା ଜରୁରୀ । ଆଜି ମଧ୍ୟ ଶୋଷଣର ଶିକାର ହେଉଥିବା ମହିଳାଟି ଏହାର ପ୍ରତିରୋଧ କରିବାକୁ କୁଣ୍ଠାବୋଧ କରୁଛି । ସମାଜ ତା ଉପରେ ହିଁ ଅଙ୍ଗୁଳି ଉଠାଇବ ଏହି ଭୟରେ ସେ ଚୁପ୍ ରହୁଛି । ଅଭିଭାବକମାନଙ୍କୁ ହିଁ ପ୍ରୟାସ କରିବାକୁ ପଡିବ ଯେପରି ପିଲାଟି ଦିନରୁ କନ୍ୟା ସନ୍ତାନ ସମାଜରେ କିପରି ସଂସ୍କାର ମୁତାବକ ଚଳିବା ସେନେଇ ଶିକ୍ଷା ଦେବା ଉଚିତ ।

ତେବେ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ମହିଳା ଦିବସ ଅବସରେ କିପରି ମହିଳାମାନଙ୍କର ସର୍ବୋପରି ଉନ୍ନତି ହୋଇ ପାରିବ ନେଇ ସମସ୍ତଙ୍କର ଦୃଷ୍ଟି ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

ଓଡ଼ିଶାରେ ମହିଳା ସଶକ୍ତିକରଣ - ଏକ ସଫଳ ଅଧ୍ୟାୟ