ମାଟିର ମୋହର:

ଗୋଟିଏ ଗାଁରେ ଥିଲା ଜଣେ ଗରିବ ବୃଦ୍ଧ । ଯଦିଓ ତା' ପାଖରେ କିଛି ନଥିଲା, ସେ କାହାପାଖରେ କେବେ ହାତ ପତାଇ ନଥିଲା । ପ୍ରତ୍ୟହ ସକାଳେ ସେ ଓ ତାର ପତ୍ନୀ ଜଙ୍ଗଲକୁ ଯାଆନ୍ତି, କାଠ ସଂଗ୍ରହ କରନ୍ତି । ତାକୁ ବିକ୍ରିକରି ଯାହା ପାଆନ୍ତି, ତହିଁରେ ନିଜର ଆବଶ୍ୟକ ଖର୍ଚ୍ଚ ତୁଲାନ୍ତି । ଯଦି ବାକି କିଛି ବଳିଯାଏ, ତାହା ଅନ୍ୟମାନଙ୍କୁ ବାଣ୍ଟି ଦିଅନ୍ତି।

ଥରେ ଅଦିନିଆ ଝଡ଼ିବର୍ଷା ଅବିରାମ ପାଞ୍ଚଦିନ ଧରି ଲାଗି ରହିବାରୁ ଘରୁ ବାହାରିବା ସମ୍ଭବ ହେଲାନାହିଁ। ଏଇ ଦିନଗୁଡ଼ିକରେ ବୃଦ୍ଧ ଦମ୍ପତ୍ତିଙ୍କୁ ଅନାହାରରେ ରହିବାକୁ ହେଲା। କାରଣ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କୁ ମାଗିବା ସେମାନଙ୍କର ନୀତି ବିରୁଦ୍ଧ ଥିଲା। ଅଭ୍ୟାସ ବି ନଥିଲା। ଷଷ୍ଠଦିନ ପାଗ ନିର୍ମଳ ହେବା ପରେ ସେମାନେ ଜଙ୍ଗଲକୁ ଯାଇ କାଠ ସଂଗ୍ରହ ପୂର୍ବକ ଫେରୁଛନ୍ତି; ବୃଦ୍ଧ ଚାଲୁଛି ଆଗେ-ଆଗେ ଏବଂ କିଛିଟା ବ୍ୟବଧାନରେ କାଠବୋଝ ସହ ଆସୁଛି ତା’ର ପତ୍ନୀ । ରାସ୍ତାଧାରରେ ବୃଦ୍ଧ ଦେଖିଲା ଘୋଡ଼ା ପଦର ଚିହ୍ନ ଏବଂ ପାଖରେ ପଡ଼ିଛି ଏକ ମୁଦ୍ରା ଥଳି । କେତୋଟି ସୁନାମୋହର ବାହାରି ଛିଞ୍ଚାଡ଼ି ପଡ଼ିଛି ଏଠି-ସେଠି । ମୁଦ୍ରାଥଳି ଦେଖିବା ପରେ ସେଇ ବୃଦ୍ଧମନରେ ଦକା ପଶିଲା- ଯଦି ବୁଢ଼ୀ ଆଖିରେ ଏଇ ସୁନା ମୋହର ପଡ଼େ, ହୁଏତ ତା’ ମନରେ ପ୍ରବେଶ କରିପାରେ ଲୋଭ ଏବଂ ତା’ର ଏତେ ଦିନର ସଂଯମିତ ଜୀବନ ଗୋଟିଏ ମୁହୂର୍ତ୍ତରେ ସ୍ଖଳିତ ହୋଇପାରେ । ତଥାକଥିତ ସଂଯମୀ ନିଜ ଅପେକ୍ଷା ଅନ୍ୟର କଥା ବେଶୀ ଚିନ୍ତାକରେ, ବେଶୀ ହିସାବ ରଖେ । ବାସ୍ତବରେ ସେ ନିଜର ଚିନ୍ତା, ନିଜର ସ୍ଵଭାଵ, ନିଜର ଦୁର୍ବଳତା ହିଁ ଅନ୍ୟଠାରେ ପ୍ରତିଫଳିତ କରିଥାଏ ତା’ର ଅଜାଣତରେ ।

ନିଜ ସହଧର୍ମିଣୀର ମନକୁ ଲୋଭାବିଷ୍ଟ ହୋଇ ନଦେବା ସକାଶେ ସେଇ ବୃଦ୍ଧ ରାସ୍ତା କଡ଼ରେ ତୁରନ୍ତ ଗୋଟିଏ ଗାତ ଖୋଳି ମୋହର ସବୁ ପୋତୁଛି, ଏହି ସମୟରେ ପହଂଚିଗଲା ବୁଢ଼ୀ । ପଚାରିଲା, 'ଏଠାରେ ବସି କଣ କରୁଛ ? ଏମିତି ବ୍ୟସ୍ତ ଭାବରେ ମାଟିରେ କଣ ଢାଙ୍କି ପକାଉଛ ? ବୃଦ୍ଧ ଜଣକ କେବେ ମିଥ୍ୟା ନକହିବାର ଶପଥ ନେଇଥିଲା । ତଥା କଥିତ ସଂଯମୀ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ କୌଣସି ଅଭ୍ୟାସ ଛାଡ଼ିବା ପାଇଁ ବା ଚାଲୁ ରଖିବା ପାଇଁ ଶପଥ ନେବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ । ବାସ୍ତବରେ ଯେଉଁ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ କିଛି ଛାଡ଼ିବାର ଶପଥ ନେବାକୁ ପଡ଼ୁଛି, ତାକୁ ଜାବୁଡ଼ି ଧରିବାର କାମନା ତା ଭିତରେ ଏଯାଏ ରହିଛି ବୋଲି ଜଣାପଡ଼େ । ଯିଏ ମିଠା ନ ଖାଇବାର ଶପଥ ନେଉଛି, ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ଯେ ତା' ଭିତରେ ମିଠା ଖାଇବାର ଲାଳସା ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଯାଇନାହିଁ । ତଥାକଥିତ ସଂଯମୀ ବ୍ୟକ୍ତିର ପ୍ରବୃତ୍ତି/ଅଭ୍ୟାସ ସବୁ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥାନ୍ତି ଫଲଗୁ ନଦୀର ସ୍ରୋତ ସଦୃଶ ଏବଂ ଉପରେ ଦିଶୁଥାଏ ଶପଥର ଶୁଷ୍କ ବାଲି ।

ସେଇ ବୃଦ୍ଧ କରିଥିଲା ମିଥ୍ୟା ନକହିବାର ନିୟମ । ତାକୁ ଅବା ଲଙ୍ଘନ କରନ୍ତା କିପରି ? ସେ ବାଧ୍ୟହୋଇ କହିଲା, “କଣ କରୁଛି ପଚାରି ନଥିଲେ ଭଲ ହୋଇଥାନ୍ତା । କିନ୍ତୁ ଯେତେବେଳେ ପଚାରି ସାରିଛୁ, ମତେ କହିବାକୁ ହେବ । ଏକ ରାସ୍ତାରେ ସୁନା ମୋହରର ଏକ ଥଳି ପଡ଼ିଥିଲା । ତାକୁ ତୁ ଦେଖିଲେ କାଳେ ଲୋଭରେ ପଡ଼ିବୁ, ଏଇଥିପାଇଁ ଏହାକୁ ମାଟିରେ ପୋତି ଦେଉଥିଲି |

ବୁଢ଼ାର କଥା ଶୁଣି ବୁଢ଼ୀକୁ ଭାରି ହସ ମାଡ଼ିଲା | କହିଲା “ହେ ଭଗବାନ ! ମୁଁ ତ ଭାବିଥିଲି ତୁମେ ଧନଠାରୁ ନିଜକୁ ମୁକ୍ତ କରିପାରିଛ । କିନ୍ତୁ ତୁମ ଭିତରେ ଏବେବି ଉଜ୍ଜୀବିତ ଅଛି ଧନପ୍ରତି ଆସକ୍ତି । ତୁମେ ତ ରାସ୍ତାରେ ଯାଉଥିଲ । ତୁମ ଆଖିରେ କେମିତି ପଡ଼ିଲା ଯେ ସେଇଟା ସୁନା ମୋହର । ଏହାର ଅର୍ଥ ସୁନା ଆଉ ମାଟି ଭିତରେ ତୁମେ ଏବେବି ଦେଖୁଛ ପାର୍ଥକ୍ୟ ! ତାହାହେଲେ ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତୁମ ସମ୍ପର୍କରେ ମୋର ଧାରଣା ଥିଲା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭ୍ରମାତ୍ମକ ! ଆଜି ଯେ ତୁମେ ମାଟିକୁ ମାଟିରେ ଢାଙ୍କି ଲୁଚାଉଛ–ଏହା ଦେଖି ଲଜ୍ଜାରେ ମୋର ମଥାନତ ହୋଇଯାଉଛି ।"