।। ସର୍ଵ ରହସ୍ୟମୟ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରରେ ମାଆ କୁତ୍ତାମ ଚଣ୍ଡୀ ମନ୍ଦିର ବା କୁତ୍ତାମଚଣ୍ଡୀ ମନ୍ଦିର ||

👉ପୂର୍ବେ ମାଆ କୁତ୍ତାମ ଚଣ୍ଡୀ ଗର୍ଭଗୃହ (ରତ୍ନସିଂହାସନ ନିକଟରେ) ଭିତରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥଲେ । ବର୍ତ୍ତମାନ କ୍ଷେତ୍ରପାଳ ମନ୍ଦିର ପୂର୍ବ ପଟ କାନ୍ଥ ସଂଲଗ୍ନ ସଂସ୍ଥାପିତ ହୋଇଛନ୍ତି ଅନନ୍ତ ବାସୁଦେବ ମନ୍ଦିରର ଉତ୍ତର ପାର୍ଶ୍ୱ କାନ୍ଥରେ (ଜଗମୋହନ ଆଡ଼କୁ ମୁହଁ କରି) ଦେବୀ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି ।

👉ଦେବୀ କୁକୁର ଉପରେ ବିରାଜମାନ କରିଥବା ବେଳେ ଆଉଏକ ସ୍ଥାନରେ କୁକୁର ନିଜେ ବିଜେ କରିଛନ୍ତି ।

👉ଦେବୀ ମାଆ କୁତ୍ତାମ ଚଣ୍ଡୀଙ୍କର ବାହାନ ହେଉଛନ୍ତି କୁକୁର । କୁକୁର ମାଆ କୁତ୍ତାମ ଚଣ୍ଡୀଙ୍କୁ ପ୍ରଣିପାତ କରି ରହିଛି ।

👉ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରରେ କୁକୁର ପ୍ରବେଶ ଜନିତ ରୀତିନୀତି ବିଭ୍ରାଟକୁ ଦୂର କରିବା ପାଇଁ ମା କୁତ୍ତାମ ଚଣ୍ଡୀ ବିରାଜିତ ହୋଇଛନ୍ତି । ତାନ୍ତ୍ରିକ ତଥା ବୈଷ୍ଣବମାନଙ୍କ ମତଭେଦ କlରଣରୁ ମାଙ୍କ ବିଗ୍ରହ ରତ୍ନସିଂହାସନ ନିକଟରୁ ଯାଇ ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ରପାଳ ମହାଦେବଙ୍କ ମନ୍ଦିର ପଛ କାନ୍ଥରେ ସ୍ଥାପନର ସମସ୍ତ ଐତିହାସିକ ପ୍ରମାଣ ଅଛି।

👉ମାଆଙ୍କର ପୁରୁଣା ବିଗ୍ରହଙ୍କୁ ସେବା ପୂଜା ପାଇଁ ସେବକ ମୋହନ ପ୍ରଧାନୀ ଦାୟିତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ, ତାଙ୍କପରେ ତାଙ୍କ ପୁତ୍ର ଏହି ଦାୟିତ୍ୱ ନେଇ ପୂଜା କରୁଛନ୍ତି।

👉 ସକାଳ ଧୂପରେ ବଡ଼ବାଡ଼ର ଥାଳି ଆସି ଏହାଙ୍କୁ ସମର୍ପଣ ହୁଏ ଓ ସେଥିରୁ ମେଞ୍ଚେ (କିଛି ଖେଇ) ଏହି ସେବକ ପାଆନ୍ତି। ଏହା ଛଡା ଅନ୍ୟ କୌଣସି ଖଞ୍ଜା ନାହିଁ।

👉 ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ପୂର୍ବତନ ପ୍ରଶାସକ ମହିମୋହନ ତ୍ରିପାଠୀଙ୍କ ମତରେ ଅଠର ଶହ ଶତାବ୍ଦୀର ଶେଷ ଭାଗରେ ରତ୍ନବେଦୀ ମରାମତି କରାଯାଇଥିଲା। ସେ ସମୟରେ ବୈଷ୍ଣବ ବୈରାଗୀମାନେ ତତ୍କାଳୀନ ମରହଟ୍ଟା ଶାସକଙ୍କୁ ନିବେଦନ କରି ମାଆ କୁତ୍ତାମ ଚଣ୍ଡୀଙ୍କୁ ରତ୍ନସିଂହାସନ ନିକଟରୁ ନେଇ ମୁକ୍ତିମଣ୍ଡପ ନିକଟରେ ଥିବା କ୍ଷେତ୍ରପାଳ ମନ୍ଦିର ପଛ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ସ୍ଥାପନା କରାଇଥିଲେ।

👉ଏହି ଘଟଣାରେ ଦଣ୍ଡୀ ସନ୍ୟାସୀ ଓ ତାନ୍ତ୍ରିକମାନେ ମଧ୍ୟ ଏହାର ଘୋର ପ୍ରତିବାଦ କଲେ। ମରହଟ୍ଟା ଶାସକ ରଘୁଜୀ ଭୋନସଲେଙ୍କୁ ଆଉ ଏକ ନୂତନ ମୂର୍ତ୍ତି ରତ୍ନସିଂହାସନ ନିକଟରେ ରଖିବାକୁ ଦାବି କଲେ। ନୂତନ ମୂର୍ତ୍ତି ମଧ୍ୟ ନିର୍ମିତ୍ତ ହେଲା କିନ୍ତୁ ଘୋର ବିବାଦର ଆଶଙ୍କା କରି ଏହି ନୂତନ ବିଗ୍ରହ ଅନନ୍ତ ବାସୁଦେବ ମନ୍ଦିର କାନ୍ଥରେ ସ୍ଥାପନା କରାଯାଇଥିଲା।

👉 ୧୮୦୬ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ସନ୍ୟାସୀ ରାମ ଶଙ୍କର ଭାରତୀ ପୁନର୍ବାର ଇଂରେଜ ଶାସକଙ୍କ ପାଖରେ ନିବେଦନ କରିଥିଲେ କି ଏହି ବିଗ୍ରହ ପୁନଃ ରତ୍ନସିଂହାସନ ନିକଟରେ ସ୍ଥାପିତ ହେଉ କିନ୍ତୁ ଏହା ଖାରଜ ହୋଇ ଯାଇଥିଲା।

👉 ୧୪୯୮ ମସିହାର କେତେକ ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ବାହାନ ଥାଇ କୁତ୍ତାମ ଚଣ୍ଡୀ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରେ ପୂଜା ପାଇଲେ ବୋଲି ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଉଜୟିନୀରୁ ଜଣେ ଖ୍ୟାତନାମା ତାନ୍ତିକ ଦିଗନା ପୁରୀରେ କିଛିଦିନ ରହିଥଲେ । ସେହି ସମୟରେ ମନ୍ଦିର ଭିତରେ ବହୁବାର କୁକୁର ପ୍ରବେଶ କରିବାରୁ ନୀତିରେ ଗୁରୁତର ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥଲା । ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ଭୋଗ, ସେବା ପୂଜାରେ ବ୍ୟାଘାତ ହେଉଥବା ବିଷୟ ତାନ୍ତ୍ରିକ ଦିଗନା ଶୁଣି ତାର ପ୍ରତିକାର ସ୍ୱରୂପ ତାଙ୍କରି ଉଦ୍ୟମରେ କୁତ୍ତାମ ଚଣ୍ଡୀ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେଲେ । ବାସ୍ତବିକ ସେହିଦିନଠାରୁ ମନ୍ଦିରୁ ପରିସରକୁ ଆଉ କୁକର ପ୍ରବେଶ କଲେ ନାହିଁ । ଫଳରେ ଭୋଗ ପ୍ରସ୍ତୁତି ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସେବା ପୂଜା ଯଥାରୀତି ହେଲା । ଆଉ ଏକ ଲୋକକଥା ଅନୁଯାୟୀ ମନ୍ଦିରରେ କୌଣସି ଅଘଟଣ ବା ଅନ୍ୟାୟ, ଅନୀତି ହେଲେ ଦେବୀ କୁତତାମ ଚଣ୍ଡୀ କୁକୁର ବେଶରେ ବେଢ଼ାରେ ବୁଲନ୍ତି । ସେହି ଅନ୍ୟାୟ, ଅନୀତି ବା ଅଘଟଣ ଘଟିଯିବା ପରେ ପୁଣି ସେ ଉଭେଇ ଯାଆନ୍ତି । ତେବେ ଆଜି ମଧ୍ୟ ଲୋକ ବିଶ୍ୱାସ ରହିଛି ଯେ - କିଛି ଅଘଟଣ ବା ନୀତିରେ ବ୍ୟତିକ୍ରମ ହେଲେ ଅଚାନକ ବେଢ଼ାର କୌଣସି ସ୍ଥାନରେ କୁକୁର ଦେଖାଯାଉଛନ୍ତି । ନ ହେଲେ ନାହିଁ ।