ୟୁନିଫାଏଡ୍ ପେମେଣ୍ଟ ଇଣ୍ଟରଫେସ୍ (UPI) ହେଉଛି ଏକ ଭାରତୀୟ ତତକ୍ଷଣାତ୍ ପେମେଣ୍ଟ ସିଷ୍ଟମ୍ ଯାହା ନ୍ୟାସନାଲ ପେମେଣ୍ଟ କର୍ପୋରେସନ୍ ଅଫ୍ ଇଣ୍ଡିଆ (NPCI) ଦ୍ୱାର ୨୦୧୬ ରେ ବିକଶିତ ହୋଇଛି। । ଏହା ମୋବାଇଲ୍ ଡିଭାଇସରେ ତୁରନ୍ତ ଦୁଇଟି ବ୍ୟାଙ୍କ ଆକାଉଣ୍ଟ ମଧ୍ୟରେ ପାଣ୍ଠି ସ୍ଥାନାନ୍ତର ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ | ଡିଭାଇସର ମୋବାଇଲ୍ ନମ୍ବର ବ୍ୟାଙ୍କରେ ପଞ୍ଜୀକୃତ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ | ଟଙ୍କା ସ୍ଥାନାନ୍ତର ପାଇଁ ପ୍ରାପ୍ତକର୍ତ୍ତାଙ୍କ UPI ID ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇପାରିବ | ଏହା ତୁରନ୍ତ ପେମେଣ୍ଟ ସର୍ଭିସ (IMPS), ଉପରେ ଏକ ମୁକ୍ତ ଉତ୍ସ ପ୍ରୟୋଗ ପ୍ରୋଗ୍ରାମିଂ ଇଣ୍ଟରଫେସ୍ (API) ଭାବରେ ଚାଲିଥାଏ ଏବଂ ରିଜର୍ଭ ବ୍ୟାଙ୍କ ଅଫ୍ ଇଣ୍ଡିଆ (RBI) ଦ୍ୱାରା ନିୟନ୍ତ୍ରିତ | ୨୫ ଅଗଷ୍ଟ ୨୦୧୬ ରେ ଇଣ୍ଡିଆନ୍ ବ୍ୟାଙ୍କଗୁଡିକ ସେମାନଙ୍କର UPI- ସକ୍ଷମ ଆପ୍ ଗୁଗୁଲ୍ ପ୍ଲେ ଷ୍ଟୋରରେ ଉପଲବ୍ଧ କରାଇବା ଆରମ୍ଭ କଲେ |

ଉପଭୋକ୍ତା ସଂଖ୍ୟା ଏବଂ କାରବାର ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏହା ଦୁନିଆର ବହୁଳ ଭାବରେ ବ୍ୟବହୃତ ପେମେଣ୍ଟ ସିଷ୍ଟମ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ | ନଭେମ୍ବର ୨୦୨୨ ସୁଦ୍ଧା, ଏହି ପ୍ଲାଟଫର୍ମରେ ଭାରତରେ ମାସିକ ୩୦୦ ମିଲିୟନରୁ ଅଧିକ ସକ୍ରିୟ ଉପଭୋକ୍ତା ଥିଲେ। ଡିଜିଟାଲ କାରବାରର ମୋଟ ପରିମାଣରେ UPI କାରବାରର ଅନୁପାତ ୨୦୧୮-୧୯ ରେ ୨୩% ରୁ ୨୦୨୦-୨୧ ରେ ୫୫% କୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି। ଏହା ୨୦୨୨ ରେ ପ୍ରତି ସେକେଣ୍ଡରେ ୨୩୪୮ ରୁ ଅଧିକ କାରବାରକୁ ସକ୍ଷମ କରିଥିଲା।

ଅଗଷ୍ଟ ୨୦୨୩ ରେ, BFSI କ୍ଷେତ୍ର ବିଷୟରେ ଅନେକ ଖବର ରିପୋର୍ଟ ଏବଂ ପ୍ରବନ୍ଧ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥିଲା। NPCI ର ତଥ୍ୟ ଦର୍ଶାଏ ଯେ ଅଗଷ୍ଟରେ ପ୍ଲାଟଫର୍ମରେ ୧୦. ୫ ବିଲିୟନ କାରବାର ରେକର୍ଡ କରାଯାଇଥିଲା, ଯାହା ଜୁଲାଇ ୨୦୨୩ ରେ ୯. ୯ ବିଲିୟନ ଥିଲା। ଅଗଷ୍ଟ ୨୦୨୩ ସୁଦ୍ଧା, UPI ୧୦ ବିଲିୟନ କାରବାର ଅତିକ୍ରମ କରିଛି।UPI ଅଗଷ୍ଟରେ ମଧ୍ୟ ୧୫. ୭ ଲକ୍ଷ କୋଟି ରେକର୍ଡ କରିଛି, ଯାହା ଜୁଲାଇ ପାଇଁ ୧୫. ୩ ଲକ୍ଷ କୋଟି ରେକର୍ଡଠାରୁ ଟିକେ ଅଧିକ।FY ୨୦୨୩ ରେ, ବାର୍ଷିକ କାରବାରର ମୂଲ୍ୟ ୧. ୭ ଟ୍ରିଲିୟନ ଡଲାରରେ ପହଞ୍ଚିଛି, ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ୩୮୦ ବିଲିୟନ ଡଲାର ବ୍ୟବସାୟୀ ଦେୟରେ ଅଛି।

ଇତିହାସ:::

ଏପ୍ରିଲ୍ ୨୦୦୯ ରେ, ଭାରତର ସମସ୍ତ ଦେୟ ପ୍ରଣାଳୀକୁ ଏକୀକୃତ କରିବା ଏବଂ ସମସ୍ତ ଖୁଚୁରା ଦେୟ ପାଇଁ ସେମାନଙ୍କୁ ସମାନ କରିବା ପାଇଁ ନ୍ୟାସନାଲ ପେମେଣ୍ଟ କର୍ପୋରେସନ୍ ଅଫ୍ ଇଣ୍ଡିଆ (NPCI) ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା।ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୦୧୧ ସୁଦ୍ଧା, ଆରବିଆଇ ଜାଣିବାକୁ ପାଇଲା ଯେ ଭାରତରେ ପ୍ରତିବର୍ଷ କେବଳ ୬ ଟି ଅଣ-ନଗଦ କାରବାର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ନାଗରିକଙ୍କ ଦ୍ୱାରା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥିଲାବେଳେ ୧୦ ନିୟୁତ ଖୁଚୁରା ବ୍ୟବସାୟୀ କାର୍ଡ ଆଧାରିତ ଦେୟ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ। ପ୍ରାୟ ୧୪୫ ନିୟୁତ ପରିବାର କୌଣସି ପ୍ରକାରର ବ୍ୟାଙ୍କିଙ୍ଗକୁ ପ୍ରବେଶ କରିନଥିଲେ। କଳା ଟଙ୍କା ଏବଂ ଦୁର୍ନୀତିର ମୁକାବିଲା ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ଏକ ସମସ୍ୟା ଥିଲା ଯାହା ପ୍ରାୟତ ଟଙ୍କା ନଗଦ ଆକାରରେ ଘଟିଥିଲା ।

୨୦୧୨ ରେ ଆରବିଆଇ ଚାରି ବର୍ଷ ପାଇଁ ଏକ ଭିଜନ ଷ୍ଟେଟମେଣ୍ଟ ଜାରି କରିଥିଲା ଯାହା ଭାରତରେ ଏକ ନିରାପଦ, ଦକ୍ଷ, ସୁଗମ, ଅନ୍ତର୍ଭୂକ୍ତ, ପାରସ୍ପରିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ଏବଂ ପ୍ରାଧିକୃତ ଦେୟ ଏବଂ ସମାଧାନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗଠନ ଦିଗରେ ପ୍ରତିବଦ୍ଧତାକୁ ସୂଚିତ କରିଥିଲା ।ଘରୋଇ ଦେୟ ବଜାରରେ କାଗଜର ବ୍ୟବହାର ହ୍ରାସ କରିବା ପାଇଁ ଏହା ସବୁଜ ଉଦ୍ୟମର ଏକ ଅଂଶ ଥିଲା। ସର୍ବସାଧାରଣ ବ୍ୟବହାର ପାଇଁ ୨୦୧୬ ରେ UPI ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଭାବରେ ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିଲା |

ଆରବିଆଇର ମାର୍ଗଦର୍ଶନରେ, NPCI ଏକ ନୂତନ ଦେୟ ବିକାଶ ପାଇଁ ଦାୟିତ୍ବ ପ୍ରାପ୍ତ ପ୍ରାଥମିକ ସଂସ୍ଥା ହେଲା।

ଆରବିଆଇର ମାର୍ଗଦର୍ଶନରେ, NPCI ଏକ ନୂତନ ଦେୟ ପ୍ରଣାଳୀର ବିକାଶ ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବା ପ୍ରାଥମିକ ସଂସ୍ଥା ହୋଇଗଲା ଯାହା ସରଳ, ନିରାପଦ ଏବଂ ପାରସ୍ପରିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ।UPI ଏକ ଚାରି ସ୍ତମ୍ଭର ପୁସ୍-ପଲ୍ ପାରସ୍ପରିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ମଡେଲରେ କାମ କରେ ଯେଉଁଠାରେ ଏକ ରିମିଟର / ହିତାଧିକାରୀ ଫ୍ରଣ୍ଟ-ଏଣ୍ଡ (ଦେୟ ସେବା ପ୍ରଦାନକାରୀ) ଏବଂ ଏକ ରିମିଟର / ହିତାଧିକାରୀ ବ୍ୟାକ୍-ଏଣ୍ଡ ବ୍ୟାଙ୍କ ରହିବ ଯାହା ଉପଭୋକ୍ତାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ମୁଦ୍ରା କାରବାରକୁ ସମାଧାନ କରିବ। ନେଟମାଗିକ୍ ସଲ୍ୟୁସନ୍ ର ସିଇଓଙ୍କ କହିବାନୁସାରେ, ୟୁପିଆଇ ଭାରତ ଉତ୍ପାଦନ କରିଥିବା ସବୁଠାରୁ ସଫଳ ଗଭୀର-ଟେକ୍ନିକାଲ୍ ଆର୍ଥିକ ଇନୋଭେସନ୍ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ।

ଡିସେମ୍ବର ୨୦୧୯ ରେ, UPI ର ସଫଳତାକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଗୁଗୁଲ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଛି ଯେ ଆମେରିକାର ଫେଡେରାଲ ରିଜର୍ଭ ବୋର୍ଡ ୟୁପିଆଇକୁ ଫେଡନୋ ବିକାଶରେ ଏକ ଉଦାହରଣ ଭାବରେ ଅନୁସରଣ କରିବା ଉଚିତ।ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ପାଇଁ ଏକ ରିଅଲ ଟାଇମ ପେମେଣ୍ଟ ସିଷ୍ଟମ।

UPI ର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ସହିତ, ଭାରତ ବିଶ୍ୱର ସର୍ବବୃହତ ରିଅଲ୍ ଟାଇମ୍ ପେମେଣ୍ଟ ବଜାରରେ ପରିଣତ ହେଲା, ୨୦୨୦ ରେ ACI ୱାର୍ଲ୍ଡଓ୍ ୱାଇଡ ଏବଂ ଗ୍ଲୋବାଲଡାଟା ତଥ୍ୟ ଅନୁଯାୟୀ ବାର୍ଷିକ ୨୫.୫ ବିଲିୟନ କାରବାର | ଏହା ଦେଶକୁ ଚୀନ୍, ଦକ୍ଷିଣ କୋରିଆ, ଥାଇଲ୍ୟାଣ୍ଡ ଏବଂ ବ୍ରିଟେନଠାରୁ ଆଗରେ ରଖିଛି।

ଇକୋନୋମିଷ୍ଟ ଇଣ୍ଟେଲିଜେନ୍ସ ୟୁନିଟ୍ ରିପୋର୍ଟ ୨୦୨୧ ଅନୁଯାୟୀ, ୟୁପିଆଇ ଭାରତକୁ ବିଶ୍ୱ ରିଅଲ୍ ଟାଇମ୍ ପେମେଣ୍ଟ ବଜାରରେ ଅଗ୍ରଣୀ କରାଇଛି ଏବଂ ତା’ପରେ ଚୀନ୍ ଏବଂ ଦକ୍ଷିଣ କୋରିଆ ଅଛି। UPI ରୁ ୨୦୧୯ ରେ ବଣିକ ରିହାତି ହାର (MDR) କୁ ବର୍ଜନ କରିବାକୁ ଅର୍ଥ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟର ନିଷ୍ପତ୍ତି ପରେ, ସ୍ୱଳ୍ପ ମୂଲ୍ୟର କାରବାର ସଂଖ୍ୟା ଆକାଶଛୁଆଁ ହୋଇ ରିଅଲ-ଟାଇମ କାରବାର ପରିମାଣ ତଥ୍ୟରେ ବଡ଼ ଲାଭ ହାସଲ କଲା | ବ୍ରାଜିଲ, ବହାରେନ, ସାଉଦି ଆରବ, ସିଙ୍ଗାପୁର, ଆମେରିକା ଏବଂ ୟୁରୋପୀୟ ୟୁନିଅନ୍ ଭଳି ଦେଶ ନିଜ ଘରୋଇ ବଜାରରେ ଏକ UPI ପରି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଲାଗୁ କରିବାକୁ ବିକଳ୍ପ ଅନୁସନ୍ଧାନ କରୁଛନ୍ତି।

୧ଜାନୁଆରୀ ୨୦୧୯ଠାରୁ, UPI ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ସର୍ବସାଧାରଣ ଅଫର୍ ପାଇଁ ଏକ ଲୋକପ୍ରିୟ ଦେୟ ବିକଳ୍ପ ହୋଇଗଲା |

(IPO) ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୦୨୦ ରେ କାରବାର ସୀମା ୧00,000 ରୁ ୨00,000 କୁ ବୃଦ୍ଧି କରାଯାଇଥିଲା। ଡିସେମ୍ବର ୨୦୨୧ ରୁ, ଆରବିଆଇ ପୁନଖୁଚୁରା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଯୋଜନା ଏବଂ IPO ପ୍ରୟୋଗ ପାଇଁ ସୀମାକୁ, ୫୦୦,୦୦୦କୁ ବୃଦ୍ଧି କରିଛି।ପେମେଣ୍ଟ କମ୍ପାନୀଗୁଡିକ ପାଇଁ UPI କୁ ଆର୍ଥିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସମ୍ଭବ କରିବାକୁ, ଆରବିଆଇ ଭବିଷ୍ୟତର UPI କାରବାର ଉପରେ ଏକ ବଣିକ ରିହାତି ହାର (MDR) ଉପରେ ବିଚାର କରୁଛି | ୨୦୨୨-୨୩ ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷ ପାଇଁ ଏହାର ପ୍ରଥମ ମୁଦ୍ରା ନୀତିରେ, ଆରବିଆଇ UPI- ଆଧାରିତ OR କୋଡ୍ ବ୍ୟବହାର କରି ଏଟିଏମରୁ କାର୍ଡହୀନ ନଗଦ ଟଙ୍କା ଉଠାଇବା ସୁବିଧା ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଇଥିଲା |

ମୋବାଇଲ୍ ଆପ୍ :

ଯେ କୌଣସି UPI ଆପ୍ ଏବଂ UPI ସକ୍ଷମ ବ୍ୟାଙ୍କଗୁଡିକରୁ ପାଣ୍ଠି ସ୍ଥାନାନ୍ତର ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇପାରିବ | ଗୁଗୁଲ୍ ପେ (ପୂର୍ବରୁ ତେଜ୍), ଫୋନ୍ ପେ, ପେଟିଏମ୍, ଆମାଜନ ପେ, ଏୟାରଟେଲ ପେମେଣ୍ଟ ବ୍ୟାଙ୍କ, ମୋବିକ୍ୱିକ୍, ସାମସଙ୍ଗ ପେ, whatsapp ଆପ୍ ପେ ଭଳି ବିଭିନ୍ନ ତୃତୀୟ-ପକ୍ଷ ଆପ୍ ବ୍ୟତୀତ NPCI ନିଜସ୍ୱ ଆପ୍ BHIM ପରିଚାଳନା କରେ |

UPI ପ୍ଲାଟଫର୍ମ ସହିତ ସଂଯୁକ୍ତ ବ୍ୟାଙ୍କଗୁଡିକର ମୋଟ ସଂଖ୍ୟା ଏପ୍ରିଲ୍ ୨୦୧୬ରେ ୨୧ରୁ ଫେବୃଆରୀ ୨୦୨2ରେ ୩୦୪ କୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି।

ଅନ୍-ଡିଭାଇସ୍ ୱାଲେଟ୍:

NPCI ଏହି ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟକୁ UPI ଲାଇଟ ବୋଲି କହିଲା | ଏହା ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ସଂଯୋଗର ଆବଶ୍ୟକତା ବିନା QR କୋଡ୍ ସ୍କାନ୍ କରିପାରିବ | ପ୍ରଥମ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ, UPI ଲାଇଟ୍ କ୍ରେଡିଟ୍ ଥିବାବେଳେ ଅଫଲାଇନରେ ଡେବିଟ୍ କାରବାର ପ୍ରକ୍ରିୟାକରଣ କରିବ |

ବିଶେଷ ଜ୍ଞାନ ନ ଥିବା ରୁ.. ଯେତିକି ଇଣ୍ଟେର୍ନେଟ ରୁ ସଂଗ୍ରହ କରି ଜାଣିପାରିଛି... ନିଜ ଭାଷା ରେ ପ୍ରକାଶ କରିଛି। 🙏🏻

ଭାରତ ରେ UPI କାରବାର

ୟୁନିଫଏଡ ପେମେଣ୍ଟ ଇଣ୍ଟେରଫେସ