ତାନସେନ ରାଜା ଶ୍ରୀରାଜାରାମ ବୁନ୍ଦେଲା ଙ୍କ ଦରବାରରେ ପ୍ରଧାନ ଗାୟକ ରୂପେ ନିଯୁକ୍ତ ଥିଲେ । ତାଙ୍କର ଦୀପକ ରାଗ ବହୁତ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହୋଇଥିଲା । ଦରବାରରେ ତାନସେନ ଙ୍କ ଅଧିକ ସମ୍ମାନ ଦିଆଯାଉଥିଲା । ଏହାଦେଖି ବାକି ଗାୟକ ମାନେ ଇର୍ଷାତୁର ହୋଇ ମିଳିତ ଭାବରେ ଏକ ଷଡଯନ୍ତ୍ର ରଚନା କରିଲେ । ରାଜାଙ୍କୁ ଚାଟୁକାରରେ ମୋହିତ କରି , ତାନସେନଙ୍କୁ ଦୀପକ ରାଗ ଗାଇବା ପାଇଁ କୁହାଇଲେ । ତାନସେନ ଦୀପକ ରାଗ ଗାଇବା ତ ଜାଣିଥିଲେ କିନ୍ତୁ ତାହାକୁ ଶାନ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ମେଘ ମଲ୍ଲାର ରାଗ ଜାଣିବା ଜରୁରୀ । ତାନସେନ ଜାଣିନଥିଲେ ତାହା ଗାଇବା । ଦୀପକ ରାଗ ଗାଇବା ପରେ ତତ୍କାଳ ମେଘ ମଲ୍ଲାର ରାଗ ଗାଇବା ଅନିବାର୍ଯ୍ୟ । କାରଣ ଦୀପକ ରାଗ ଗାଇଲେ ତାହାର ଉତ୍ତାପରେ ଶରୀରରେ ଅସହ୍ୟ ଜ୍ବଳନ ହେବାକୁ ଲାଗେ । ଯାହା ଦ୍ବାରା ଗାୟକ ଛଟପଟ ହୋଇ ମରିଯାଏ । ଶ୍ରୀରାଜା ରାମ ଏହି ବିଷୟରେ ଅବଗତ ନଥିଲେ ତେଣୁ ନିଜ ଗାୟକ ମାନଙ୍କ ଅନୁରୋଧ ରଖି ତାନସେନ ଙ୍କୁ ଦୀପକ ରାଗ ଗାଇବା ପାଇଁ ଆଜ୍ଞା ଦେଲେ । ଏହା ପାଇଁ ଏକ ମହାନ୍ ସଙ୍ଗୀତ ସମ୍ମିଳନୀ କରାଗଲା । ତାନସେନ ରାଜାଙ୍କୁ ନିଜର ବିବଶତା ଜଣାଇକହିଲେ ଦୀପକ ରାଗ ଗାଇଲେ ମୋ ପ୍ରାଣ ଚାଲିଯାଇପାରେ ଦୟାକରି ମତେ ଏହି ରାଗ ଗାଇବା ପାଇଁ କୁହନ୍ତୁ ନାହିଁ । କିନ୍ତୁ ରାଜାଙ୍କ ଜିଦ୍ ଆଗରେ ତାନସେନ ଙ୍କ ସମୟ ଚେଷ୍ଟା ବ୍ୟର୍ଥଗଲା । ତାଙ୍କ କଥା କେହି ଜଣେ ମଧ୍ୟ ଶୁଣାଲେ ନାହିଁ । ବାଧ୍ୟ ହୋଇ ତାନସେନଙ୍କୁ ଦୀପକ ରାଗ ଗାଇବାକୁ ପଡିଥିଲା । ମହଲରେ ଅସଂଖ୍ୟ ଦୀପ ଘୃତ ଓ ବତୀ ସହିତ ସଜାଇଦିଆଗଲା । ଯେତେବେଳେ ତାନସେନ ଦୀପକ ରାଗ ଗାଇବା ଆରମ୍ଭ କରିଲେ , ସେଠାରେ ଉପସ୍ଥିତ ଥିବା ସମସ୍ତ ଜନଙ୍କୁ ଗ୍ରୀଷ୍ମ ପରି ଅନୁଭବ ହେଲା । କିଛି କ୍ଷଣ ଭିତରେ ସମସ୍ତେ ଝାଳରେ ଅସ୍ତବ୍ଯସ୍ତ ହେବାକୁ ଲାଗିଲେ ।

ଦୀପକ ରାଗ ପଦ ଗାଇବା ସମୟରେ ଲୋକ ମାନଙ୍କୁ ଏତେ ଅଧିକ ଗରମ ଲାଗିଲା ଯେ , ଯେତେ ସଙ୍ଗିତ ପ୍ରୀୟଜନ ଥିଲେ ସମସ୍ତେ ସେଇ ସ୍ଥାନଛାଡି ଯିଏ ଯୁଆଡେ ଚାଲିଗଲେ । ପଦ ଗାଇବା ପୂରା ହେଲା ଭିତରେ ସେଠାରେ ଥିବା ସବୁ ଦୀପ ଗୁଡିକ ଏକା ସହିତ ଜଳି ଉଠିଲା । ଏହା ଦେଖି ରାଜା ଏବଂ ଅନ୍ୟ ଦରବାରୀ ଗଣ ତାନସେନଙ୍କୁ ବହୁତ ପ୍ରଶଂସା କରି ସମ୍ମାନୀତ କରିଲେ ।କିନ୍ତୁ ସେହି ଘଟଣା ଘଟିଲା ଯାହା ତାନସେନ ପ୍ରଥମରୁ କହିଥିଲେ । ତାନସେନ ଶରୀରରେ ଭୀଷଣ ଜ୍ବଳନ ପିଡା ହେବାକୁ ଲାଗିଲା । ବିଭିନ୍ନ ଉପଚାର କରିବା ପରେ ମଧ୍ୟ ଶରୀରର ଜ୍ବଳନ ଶାନ୍ତ ହେଉନଥାଏ । ତାନସେନ୍ ବାଉଳା ହୋଇ ଚାରିଆଡେ ବୁଲି ଖୋଜିବାକୁ ଲାଗିଲେ । କେହି ଜଣେ ମିଳିଯିବ ମେଘମଲ୍ଲର ରାଗ ଯିଏ ଗାଇବ । ତାନସେନ ବୁଲି ବୁଲି ଗୋଟିଏ ଜଙ୍ଗଲ ଭିତରକୁ ଚାଲିଗଲେ । ସେଠାରେ ସେ ଦୁଇଜଣ ସ୍ତ୍ରୀ ଲୋକଙ୍କୁ ଦେଖିଲେ । ଯେଉଁ ମାନେ ଜଙ୍ଗଲରୁ ସୁଖିଲା କାଠ ସଂଗ୍ରହ କରୁଥିଲେ । ତାନସେନଙ୍କୁ ଦେଖି ସେହି ସ୍ତ୍ରୀ ଲୋକଟି ମଧ୍ୟରୁ ଜଣେ କହିଲେ -- ଏହି ଲୋକଟି ଦୀପକ ରାଗ ଗାଇ ଜଳିବା ପରି ଦେଖାଯାଉଛି । ଏହି କଥା ଶୁଣି ତାନସେନ ଜାଣିଗଲେ ନାରୀ ଦୁହେଁ ରାଗ ବିଷୟରେ ଭଲରେ ଜାଣନ୍ତି । ଏହିମାନଙ୍କ ଦ୍ବାରା ନିଶ୍ଚୟ ମୋର ଉପଚାର ହୋଇ ପାରିବ । ଏହା ଭାବି ତାନସେନ

ତାଙ୍କ ଆଗକୁ ଯାଇ ବିନତି କରି କହିଲେ-- ଦୟାକରି ମେଘ ମଲ୍ଲାର ରାଗ ଗାଇଦିଅନ୍ତୁ , ମୁଁ ବହୁତ କଷ୍ଟ ପାଉଛି । ତାନସେନ ଙ୍କ ଅନୁରୋଧ ରଖି ସେହି ଦୁଇ ନାରୀ ମେଘମଲ୍ଲର ରାଗ ଗାଇଲେ । ତତ୍କାଳ ଆକାଶରେ ମେଘ ଘୋଟିଆସି ଭୀଷଣ ବର୍ଷା ହେବାକୁ ଲାଗିଲା । ତାନସେନ ଙ୍କ ଶରୀରର ପୀଡା ଶାନ୍ତ ହୋଇଗଲା । ସେ ସେହି ଦୁଇ ସ୍ତ୍ରୀ ଲୋକଙ୍କ ଚରଣରେ ପଡି , ମେଘମଲ୍ଲର ରାଗ ଶିକ୍ଷା ଦେବାକୁ ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଲେ । ଦୁଇଜଣ ସ୍ତ୍ରୀ କହିଲେ-- ତାନସେନ ଆପଣ ଯଦି ଏହି ରାଗ ଶିକ୍ଷିବାକୁ ଚାହିଁଛନ୍ତି ତେବେ ବୃନ୍ଦାବନ ଯିବାକୁ ପଡିବ । ସେଠାରେ ବିରାଜିତ ସ୍ବାମୀ ଶ୍ରୀହରିଦାସ ଙ୍କ ଶରଣ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ପଡିବ । ତାଙ୍କ କୃପା ପାଇବା ମାତ୍ରେ ତୁମେ ସମସ୍ତ ରାଗ- ରାଗିନୀ ରେ ସିଦ୍ଧ ହୋଇଯିବ ।

ଜୟ ଶ୍ରୀରାଧାବଲ୍ଲବ

ମୂଳଲେଖା ଭକ୍ତ ମାଳା

ଭକ୍ତ ହରିଦାସ

ଭକ୍ତ ହରିଦାସ