ଭାରତରେ ବାଣିଜ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଏକ ଦୀର୍ଘ ଇତିହାସ ଅଛି ଯାହା ସିନ୍ଧୁ ଉପତ୍ୟକା ସଭ୍ୟତା ବା ହରପପ୍ପା ସଭ୍ୟତା ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା | ଯାହା ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ 3500 ରୁ 1800 ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ମଧ୍ୟରେ ଜନ୍ମ ନେଇଥିଲା ଏବଂ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥିଲା | ଏହାର ଅଗ୍ରଗତି ପ୍ରଥମତଃ ଖୁବ ଆଞ୍ଚଳିକ ଏକକର ପୃଷ୍ଟିରେ ପ୍ରାରମ୍ଭ ହୋଇ ବୈଦେଶିକ ବ୍ୟାପାର ଯାଏଁ ଚାଲୁରହିଥିଲା | ସ୍ୱାଧୀନତା ପୂର୍ବରୁ ବାଣିଜ୍ୟର ଏକକ ଭାବରେ ସୁନା, ରୂପା, ତମ୍ବା…ଇତ୍ୟାଦି ବାସ୍ତବିକ ମୁଦ୍ରାର ପ୍ରଚଳନ ଭାରତୀୟ ବ୍ୟାପାର ବାଣିଜ୍ୟରେ ରାଜକୀୟ ଶୈଳୀରେ ଥିଲା | ଭାରତର ସ୍ୱାଧୀନତା ପରେ ମଧ୍ୟ ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାର ପ୍ରଚଳନ ଥିଲା ଯାହା ବର୍ତ୍ତମାନ ଯାଏଁ ଚାଲୁ ରହିଛି, କେବଳ ମୁଦ୍ରା ଗୁଡିକର ଗଠନ ଶୈଳୀରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଛି | ବିଗତ କିଛି ଦଶନ୍ଧି ମଧ୍ୟରେ ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟାର ଉନ୍ନତିକରଣ ଖୁବ ଉଚ୍ଚସ୍ତରୀୟ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହାର ପ୍ରଭାବ ମଧ୍ୟ ଭାରତୀୟ ବ୍ୟାପାର ବାଣିଜ୍ୟରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଛି | ଭାରତୀୟ ବଜାରରେ ନିକଟ ଅତୀତରେ ହୋଇଥିବା ଟେକନୋଲୋଜି ବିପ୍ଳବ ଦ୍ୱାରା ଏକ ନବୀକରଣର ସ୍ରୋତ ଖେଳିଯାଇଥିଲା | ଏହା ଦ୍ୱାରା ନୂତନ ଭାବରେ ଭର୍ଚୁଆଲ୍ ମୁଦ୍ରାର ପ୍ରଚଳନ ହୋଇଥିଲା | ଏହା ଭାରତ ସରକାରଙ୍କର ଗୋଟିଏ ସୁବର୍ଣ୍ଣ ଆବିଷ୍କାର କୁହାଯାଇପାରେ | କିନ୍ତୁ ଏହା ବିମୁଦ୍ରିକରଣ ଏବଂ 2019-2020 ବର୍ଷରେ କରୋନା ମହାମାରୀ ବେଳେ ହୋଇଥିବା ଲକଡାଉନ ସମୟରେ ଅତ୍ୟଧିକ ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର ହୋଇଥିଲା |

ୟୁନିଫାଏଡ ପେମେଣ୍ଟ ଇଣ୍ଟରଫେସ (UPI) ହେଉଛି ଭାରତରେ ଏକ ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ ଡିଜିଟାଲ ପେମେଣ୍ଟ ସିଷ୍ଟମ | ଯାହା 2016 ରେ ପ୍ରାରମ୍ଭ ହୋଇଛି। ଏହା ମୋବାଇଲ ଆପ୍ଲିକେସନ ମାଧ୍ୟମରେ ବ୍ୟାଙ୍କ ଆକାଉଣ୍ଟ ମଧ୍ୟରେ ନିରନ୍ତର ଏବଂ ତତକ୍ଷଣାତ ପାଣ୍ଠି ସ୍ଥାନାନ୍ତରଣକୁ ସକ୍ଷମ କରିଥାଏ | ୟୁପିଆଇ ପାରମ୍ପାରିକ କାରବାରର ସୀମା ଅତିକ୍ରମ କରି ଉପଭୋକ୍ତାମାନଙ୍କୁ ବିଭିନ୍ନ ବ୍ୟାଙ୍କ ସେବା ପାଇଁ ଏକ ସ୍ଥାନ ଯୋଗାଇ ନେଣଦେଣ କାରବାରରେ ବୈପ୍ଲବିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିଛି | ଏହାର ଆବିର୍ଭାବ ଏକ ନଗଦବିହୀନ ଅର୍ଥନୀତି ପ୍ରତି ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ସଜାଗ କରିଛି | ଏହା ପାଣ୍ଠିକୁ ସୁବିଧାଜନକ 24/7 ଉପଲବ୍ଧ କାରବାର ସହିତ ଉପଭୋକ୍ତାମାନଙ୍କୁ ସଶକ୍ତ କରିଥାଏ | UPI ର ସଫଳତା ଏହାର ପାରସ୍ପରିକ କାର୍ଯ୍ୟଦକ୍ଷତା, ବ୍ୟବହାରର ସହଜତା ଏବଂ ଭୌତିକ ମୁଦ୍ରା ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳତା ହ୍ରାସ ପାଇଁ ଅବଦାନ ଅଟେ | ଯାହା ଭାରତର ବିକାଶଶୀଳ ଡିଜିଟାଲ ଆର୍ଥିକ ବଜରର ମୂଳଦୁଆ ପଲୋଟିଛି |

ଦୁର୍ଗମ ଅଞ୍ଚଳରେ ମଧ୍ୟ ଏକ ଡିଜିଟାଲ୍ ପ୍ଲାଟଫର୍ମ ଯୋଗାଇ ଆର୍ଥିକ କାରବାରକୁ ଅଗ୍ରଗତି କରିବାରେ UPI ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଛି |ଏହା ବାସ୍ତବିକ ବ୍ୟାଙ୍କର ଅନୁପସ୍ଥିତିକୁ ସାଧାରଣ ଭାବରେ ପୂରଣ କରିଛି | UPI ପାରସ୍ପରିକ କାର୍ଯ୍ୟଦକ୍ଷତାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରେ | ବ୍ୟବହାରକାରୀଙ୍କୁ ଏକାଧିକ ବ୍ୟାଙ୍କ ଆକାଉଣ୍ଟକୁ ଗୋଟିଏ ଇଣ୍ଟରଫେସ ସହିତ ଲିଙ୍କ କରିବାକୁ ଅନୁମତି ଦିଏ | ଏଥିରେ ଉପଭୋକ୍ତାମାନଙ୍କର ସେମାନଙ୍କର ପସନ୍ଦିତ ବ୍ୟାଙ୍କିଙ୍ଗ ସେବା ବାଛିବା ପାଇଁ ନମନୀୟତା ଅଛି | ଉପଭୋକ୍ତାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସର୍ବନିମ୍ନ କିମ୍ବା ଶୂନ ଦେୟ ସହିତ UPI କାରବାର ବ୍ୟୟବହୁଳ ଅଟେ |ଡିଜିଟାଲ୍ କାରବାରର ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ଏହା ଉତ୍ସାହିତ କରେ ଏବଂ ନଗଦ ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳତା ହ୍ରାସ କରେ | ସପିଂ, ବିଲ ଦେୟ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପ୍ରୟୋଗରେ UPI ର ସମ୍ପୂର୍ଣ ସହଯୋଗୀତା ରହିଛି |

ସୁରକ୍ଷା ଚିନ୍ତା : ଫିସିଂ ଏବଂ ସାଇବର ଠକେଇର ଘଟଣା UPI କାରବାରର ସୁରକ୍ଷାକୁ ନେଇ ଚିନ୍ତା ପାଲଟିଛି |ଏଥିରେ ସୁରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ନିରନ୍ତର ଉନ୍ନତି ଏବଂ ଜନସଚେତନତାର ଦୃଢ ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି |

UPI କାରବାର ସ୍ମାର୍ଟଫୋନ୍ ଏବଂ ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ସଂଯୋଗ ଉପରେ ଅଧିକ ନିର୍ଭର କରେ |ଏଥିପାଇଁ ଏହି ଉତ୍ସଗୁଡିକର ବ୍ୟବହାର ହୋଇଥାଏ | କିନ୍ତୁ ସମ୍ପ୍ରତି ମିନି-ବ୍ୟାଙ୍କ ଏବଂ ଫିଙ୍ଗର ପ୍ରିଣ୍ଟ ଦ୍ୱାରା ଦୁର୍ଗମ ଅଞ୍ଚଳରେ ମଧ୍ୟ କାରବାର କରାଯାଇପାରୁଛି, ଏହା ମଧ୍ୟ UPI ର ଏକ ଉପକାରିତା | ଉପଭୋକ୍ତାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବୈଷୟିକ ଜ୍ଞାନର ଅସ୍ଥିରତା ହେତୁ UPI ଗ୍ରହଣ କରିବାରେ ଅସୁବିଧା ହୋଇପାରିବ | ସଂଯୋଗୀକରଣ ଏବଂ ଉପକରଣ ସୁସଙ୍ଗତତା ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ଖୋଜାଯିବ ଆବଶ୍ୟକ |

ଏହାର ବ୍ୟାପକ ବ୍ୟବହାର ସତ୍ବେ UPI ବିଷୟରେ ସୀମିତ ସଚେତନତା ସହିତ ଜନସଂଖ୍ୟାର ଏକ ଅଂଶ ରହିଯାଇଛି | ଶିକ୍ଷାଗତ ଅଭିଯାନ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ପ୍ରୟାସ ଏହାକୁ ଆଉ ଏକ ସୋପାନରେ ପହଞ୍ଚାଇ ପାରିବ |

ଉପଭୋକ୍ତା ଏବଂ ସେବା ପ୍ରଦାନକାରୀଙ୍କୁ ପ୍ରଭାବିତ କରି UPI ସମୟ ସହିତ ନିୟାମକ ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡିକର ସାକ୍ଷୀ ହୋଇଛି | ପର୍ଯ୍ୟାୟିକ ସଂଶୋଧନ ଦ୍ୱାରା ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱ ଏବଂ ଏଥିନିମିତ୍ତ ଉପୁଜିଥିବା ଅସୁବିଧା ଗୁଡିକର ନିରାକରଣ ସମ୍ଭବ |

କାର୍ଯ୍ୟଶୈଳୀ : ନ୍ୟାସନାଲ ପେମେଣ୍ଟ କର୍ପୋରେସନ୍ ଅଫ୍ ଇଣ୍ଡିଆ (NPCI) ଦ୍ୱାରା ବିକଶିତ UPI (ୟୁନିଫାଏଡ୍ ପେମେଣ୍ଟ ଇଣ୍ଟରଫେସ୍) ହେଉଛି ଭାରତର ଏକ ରିଅଲ ଟାଇମ ପେମେଣ୍ଟ ସିଷ୍ଟମ ଯାହା ଉପଭୋକ୍ତାମାନଙ୍କୁ ଟଙ୍କା ପଠାଇବା ଏବଂ ଗ୍ରହଣ କରିବା, ତତକ୍ଷଣାତ ବିଲ ପେମେଣ୍ଟ କରିବା ଏବଂ ଗୋଟିଏ ସୋପାନରେ ଗୋଟିଏ ଆବେଦନ ଉପରେ କାରବାରକୁ ଅନୁମତି ଦେବା ପାଇଁ ଅନୁମତି ଦେଇଥାଏ | UPI ଏକ UPI- ସକ୍ଷମ ସ୍ମାର୍ଟଫୋନ ଆପ୍ଲିକେସନ ମାଧ୍ୟମରେ କାର୍ଯ୍ୟକରେ | ଯାହା ଉପଭୋକ୍ତାମାନଙ୍କୁ ଆକାଉଣ୍ଟ ବାଲାନ୍ସ ଯାଞ୍ଚ କରିବାକୁ, ଏକାଧିକ ବ୍ୟାଙ୍କ ଆକାଉଣ୍ଟ ପରିଚାଳନା କରିବାକୁ ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରୟୋଗ ମଧ୍ୟରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ନକରି ଏକାଧିକ ପେମେଣ୍ଟ ପଦ୍ଧତି ମାଧ୍ୟମରେ କାରବାର କରିବାକୁ ଅନୁମତି ଦେଇଥାଏ | ଉପଭୋକ୍ତାମାନେ UPI QR କୋଡ୍ ସ୍କାନ୍ କରି କିମ୍ବା ଭର୍ଚୁଆଲ୍ ପେମେଣ୍ଟ ଠିକଣା (VPA) ପ୍ରବେଶ କରି ପେମେଣ୍ଟ କରିପାରିବେ | UPI ଦୁଇଟି ମୋଡ ଦେୟ ପ୍ରଦାନ କରେ: P2P (Peer-to-Peer) ଏବଂ P2M (Peer-to-Merchant) | UPI ଏକ ଅତ୍ୟଧିକ ସୁରକ୍ଷିତ ସ୍ତରୀୟ ସ୍ଥାପତ୍ୟରେ ଏକାଧିକ ସ୍ତରର ଏନକ୍ରିପସନ ସହିତ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ | କାରବାର ସମୟରେ ତଥ୍ୟର ଗୋପନୀୟତା ଏବଂ ଅଖଣ୍ଡତାକୁ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରେ | UPI ପ୍ରତ୍ୟେକ ଥର ଗ୍ରାହକ କାରବାର କଲାବେଳେ ବ୍ୟାଙ୍କ ବିବରଣୀ କିମ୍ବା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସମ୍ବେଦନଶୀଳ ସୂଚନା ପ୍ରବେଶ କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ଦୂର କରିଥାଏ | ଯାହା ଏହାକୁ ବ୍ୟାଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ସୁରକ୍ଷିତ ଉପାୟ କରିଥାଏ | ୟୁପିଆଇକୁ ଭାରତର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ବ୍ୟାଙ୍କ ରିଜର୍ଭ ବ୍ୟାଙ୍କ (ଆରବିଆଇ) ଦ୍ୱାରା ନିୟନ୍ତ୍ରିତ କରାଯାଇଛି ଏବଂ ଏହା ଦୁଇ ଦଳ ମଧ୍ୟରେ ଟଙ୍କା ଟ୍ରାନ୍ସଫର କରିବାର ଏକ ସୁରକ୍ଷିତ ପଦ୍ଧତି |

ଅନେକ ସାମାଜିକ ଏବଂ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅସୁବିଧା ସତ୍ତ୍ୱେ ୟୁପିଆଇ ଭାରତରେ ଡିଜିଟାଲ ପେମେଣ୍ଟର ସ୍ଥିତିକୁ ଯଥେଷ୍ଟ ରୂପାନ୍ତରିତ କରିଛି | ଏହା ସମ୍ପ୍ରତି ସମାଜରେ ଏକ ଭିନ୍ନ ଭୂମିକା ଦର୍ଶଉଛି | ଏଥିରେ ବ୍ୟବସାୟ, ବାଣିଜ୍ୟ, ବ୍ୟାପାର ତଥା ଅନ୍ୟ ଆର୍ଥିକ ନେଣଦେଣ କାରବାର ଗୁଡିକ ଖୁବ ସରଳ ସ୍ଥିତିଦେଇ ଗତିକରୁଛନ୍ତି | ଏହା ଭାରତୀୟ ବଜାରରେ ଖୁବ ସକାରାତ୍ମକ ପ୍ରଭାବ ପକାଉଛି | ଏହା ଆଞ୍ଚଳିକ କାରବାର ଏବଂ ଖୁଦ୍ର ବ୍ୟବସାୟ ଗୁଡିକରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଭାବକାରୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଛି |

ଭାରତରେ UPI (ୟୁ ପି ଆଇ )ର ବ୍ୟବହାର |

ଭର୍ଚୁଆଲ୍ ମୁଦ୍ରା