ll *ଗୁରୁଲକ୍ଷଣମାହାତ୍ମ୍ୟମ୍* ll

(ଗୁରୁଙ୍କ ଲକ୍ଷଣ ଉପରେ ଆଧାରିତ ଉପସ୍ଥାପନା)

ଉଦ୍ଧର୍ତ୍ତୁଞ୍ଚୈବ ସଂହର୍ତ୍ତୁ ସମର୍ଥୋ ବ୍ରାହ୍ମଣୋତ୍ତମଃ ।

ତପସ୍ୱୀ ସତ୍ୟବାଦୀ ଚ ଗୃହସ୍ଥୋ ଗୁରୁରୁଚ୍ୟତେ ॥ (ଆଗମସଂହିତାୟାଂ)

ଉଦ୍ଧାର ଏବଂ ସଂହାର କରିବାରେ ସମର୍ଥବାନ, ତପସ୍ୱୀ, ସତ୍ୟବାଦୀ ଏବଂ ଗୃହସ୍ଥ ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କୁ ହିଁ ଗୁରୁ ରୂପେ ସ୍ୱୀକାର କରିବା ଉଚିତ୍ ।

ଗୁରୌ ମାନୁସବୁଦ୍ଧିନ୍ତୁ ମନ୍ତ୍ରେ ଚାକ୍ଷର ବୁଦ୍ଧିକମ୍ ।

ପ୍ରତିମାସୁ ଶିଳାବୁଦ୍ଧିଂ କୁର୍ବାଣୋ ନରକଂ ବ୍ରଜେତ୍ ॥

ଜନ୍ମହେତୂ ହି ପିତରୌ ପୂଜନୀୟୌ ପ୍ରଯତ୍ନତଃ ।

ଗୁରୁର୍ବିଶେଷତଃ ପୂଜ୍ୟୋ ଧର୍ମାଧର୍ମପ୍ରଦର୍ଶକଃ ॥

ଗୁରୁଃ ପିତା ଗୁରୁର୍ମାତା ଗୁରୁର୍ଦେବୋ ଗୁରୁର୍ଗତିଃ ।

ଶିବେ ରୁଷ୍ଟେ ଗୁରୁସ୍ତ୍ରାତା ଗୁରୌ ରୁଷ୍ଟେ ନ କଶ୍ଚନ ॥

ଗୁରୋର୍ହିତଂ ପ୍ରକର୍ତ୍ତବ୍ୟଂ ବାଙ୍ମନଃକାୟକର୍ମଭିଃ ।

ଅହିତାଚରଣାଦ୍ଦେବି ବିଷ୍ଠାୟାଂ ଜାୟତେ କୃମିଃ ॥

ଶରୀରଦଃ ପିତା ଦେବୀ ଜ୍ଞାନଦୋ ଗୁରୁରେବ ଚ ।

ଗୁରୋର୍ଗୁରୁତରୋ ନାସ୍ତି ସଂସାରେ ଦୁଃଖସାଗରେ ॥

ଯସ୍ୟ ବକ୍ତ୍ରାଦ୍ବିନିର୍ଯାତଂ ପୂର୍ଣ୍ଣବ୍ରହ୍ମମୟଂ ବପୁଃ ।

ତାରୟେନ୍ନାତ୍ର ସନ୍ଦୋହୋ ନରକାର୍ଣ୍ଣବତୋ ଧୃବମ୍ ॥

ମନ୍ତ୍ରତ୍ୟାଗାଦ୍ଭବେନ୍ ମୃତ୍ୟୁର୍ଗୁରୁତ୍ୟାଗାଦ୍ଦରିଦ୍ରତା ।

ଗୁରୁମନ୍ତ୍ରପରିତ୍ୟାଗାଦ୍ରୌରବଂ ନରକଂ ବ୍ରଜେତ୍ ।

ଗୁରୌ ସନ୍ନିହିତେ ଯସ୍ତୁ ପୂଜୟେଦନ୍ୟଦେବତାଃ ।

ସ ଯାତି ନରକଂ ଘୋରଂ ସା ପୂଜା ବିଫଳା ଭବେତ୍ ।।(ଜ୍ଞାନାର୍ଣ୍ଣବେ)

ଗୁରୁଙ୍କୁ ମନୁଷ୍ୟ, ମନ୍ତ୍ରକୁ ଅକ୍ଷର ଏବଂ ପ୍ରତିମାକୁ ପଥର ଭାବରେ ବିବେଚନା କରୁଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ନରକଗାମୀ ହୁଏ। ଜନ୍ମଦାତା ହୋଇଥିବା କାରଣରୁ ପିତାମାତା ପୂଜ୍ୟ ଅଟନ୍ତି, ଏହା ସତ୍ୟ; କିନ୍ତୁ ଧର୍ମାଧର୍ମ ପ୍ରଦର୍ଶକ କାରଣରୁ ଗୁରୁ ବିଶେଷ ରୂପରେ ପୂଜ୍ୟ ଅଟନ୍ତି। ଗୁରୁ ହେଉଛନ୍ତି ପିତା-ମାତା- ଦେବତା ଏବଂ ଏକମାତ୍ର ଆଶ୍ରୟ। ଶିବଙ୍କ ରୁଷ୍ଟତାରେ ଗୁରୁ ତ୍ରାଣ କରିପାରନ୍ତି; କିନ୍ତୁ ଗୁରୁଙ୍କ ରୁଷ୍ଟରେ କେହି ରକ୍ଷା କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ। ବାକ୍, ମନ, କାୟା ଏବଂ କର୍ମଦ୍ୱାରା ଗୁରୁଙ୍କ ହିତ ଆଚରଣ କରିବା ଉଚିତ୍, ଅହିତ ଆଚରଣରେ ବିଷ୍ଠାରେ କୃମି ରୂପେ ଜନ୍ମ ନେବାକୁ ପଡେ। ପିତା ଶରୀରଦାତା କିନ୍ତୁ ଜ୍ଞାନଦାତା ଗୁରୁ ଅଟନ୍ତି, ଏହି ଦୁଃଖ ମୟ ସଂସାର ସାଗରରେ ଗୁରୁଙ୍କ ଠାରୁ ବଡ କେହି ନୁହଁନ୍ତି। ତାହାଙ୍କ ମୁଖରୁ ନିର୍ଗତ ଶବ୍ଦମୟ ପୂର୍ଣ୍ଣବ୍ରହ୍ମ ନିଃସନ୍ଦେହରେ ହିଁ ନର୍କରୂପି ସମୁଦ୍ରରୁ ତାରଣ କରେ। ମନ୍ତ୍ରତ୍ୟାଗରେ ମୃତ୍ଯୁ, ଗୁରୁତ୍ୟାଗରେ ଦରିଦ୍ରତା ତଥା ଗୁରୁ ଏବଂ ମନ୍ତ୍ର ଉଭୟର ତ୍ୟାଗରେ ଘୋର ନରକଗାମୀ ହେବାକୁ ପଡିଥାଏ ଓ ସାଧକର ସେହି ପୂଜା ବିଫଳ ହୁଏ ।

ଉତ୍ପାଦକବ୍ରହ୍ମଦାତ୍ରୋର୍ଗରୀୟାନ୍‌ବ୍ରହ୍ମଦଃ ପିତା ।

ତସ୍ମାନ୍ମନ୍ୟେତ ସତତଂ ପିତୁରପ୍ୟଧିକଂ ଗୁରୁମ୍ ॥

ଗୁରୁବଦ୍ ଗୁରୁପୁତ୍ରେଷୁ ଗୁରୁବତ୍ତତ୍ସୁତାଦିଷୁ ।

ଗୁରୁବତ୍ପୂଜନଂ କାର୍ଯ୍ୟଂ ତୋଷଣଂ ବାକ୍ୟପାଳନମ୍ ।

ଗୁରୁବଦ୍ଭଜନଂ କାର୍ଯ୍ୟଂ ସର୍ବଦା ଗୁରୁ ସନ୍ତତୌ ॥(ଶ୍ରୀକ୍ରମେ)

ମନ୍ତ୍ରଦାତା ଗୁରୁ ଶରୀରଦାତା ପିତାଙ୍କ ଠାରୁ ମଧ୍ୟ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଅଟନ୍ତି। ତେଣୁ ପିତାଙ୍କଠାରୁ ମଧ୍ୟ ଗୁରୁ ଅଧିକ ସମ୍ମାନର ଯୋଗ୍ୟ ଅଟନ୍ତି। ଗୁରୁଙ୍କ ପୁତ୍ର ଏବଂ ପୌତ୍ରମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ଗୁରୁଙ୍କ ପରି ହିଁ ପୂଜନ, ତୋଷଣ, ବାକ୍ୟ ପାଳନ ଏବଂ ଭଜନାଦି ସର୍ବଦା ହିଁ କରିବା ଉଚିତ।