ଭାରତବର୍ଷର ବିଭିନ୍ନ ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟ ଅନ୍ୟତମ ପ୍ରାଚୀନ ଗୌରବର ଅଧିକାରୀ।ସଂସ୍କୃତ, ପାଲି,ପ୍ରାକୃତ ଓ ଅପଭ୍ରଂଶ କୁକ୍ଷୀ ଭିତରୁ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ଆଦି ଉନ୍ମେଷ ଘଟେ ଦଶମ ଓ ଏକାଦଶ ଶତାବ୍ଦୀ ବେଳକୁ।ଏହି ସମୟରେ ହିଁ ଓଡ଼ିଆ ଲିପିର ହେଲା ଉଦ୍ଭବ।ଲିପିର ବିକାଶ ସଙ୍ଗେସଙ୍ଗେ ଲିଖିତ ସାହିତ୍ୟର ହୋଇଛି ଉନ୍ମେଷ।

ଏବେ ଆମେ ହୁଏ ଯେଉଁ ଲୋକ ସାହିତ୍ୟ ଦେଖୁଛୁ ତାହା ହୁଏତ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସୃଷ୍ଟି।ଲୋକଙ୍କ ଅଭିଜ୍ଞତା ଥିବା ଅନୁଭବ,ଆଚାରବିଚାର, ସାମାଜିକ ସମ୍ପର୍କ, ନରମ ଦୃଷ୍ଟି ଇତ୍ୟାଦି ସ୍ୱତଃ ଲୋକଙ୍କ ମୁଖରୁ କବିତା ଢଗଢ଼ମାଳି ଓ ପ୍ରବାଦ ଆକାରରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିବା ଓ ତାହା ଲୋକରୁ ଲୋକଙ୍କୁ ମୁଖକୁ ଗତିକରି ବୃହତ୍ତର ସମାଜରେ ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥିବ।

ଫକୀରମୋହନ ସେନାପତି

ଓଡିଶା ର ବ୍ୟସକବି ଭାବେ ଘରେ ଘରେ ପରିଚିତ।୧୩ ଜାନୁଆରୀ ୧୮୪୮ ମସିହାରେ ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲ୍ଲା ର ମଲ୍ଲୀକାଶପୁର ଠାରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ।ଏକାଧାରା ରେ ସେ ଜଣେ କବି, ଔପନ୍ୟାସିକ, ସମାଜ ସଂସ୍କାରକ ଏବଂ ଗାଳ୍ପିକ ଥିଲେ।ଏକ ମଧ୍ୟବିତ୍ତ ଖଣ୍ଡାୟତ ପରିବାର ରେ ଲକ୍ଷ୍ମଣଚରଣ ସେନାପତି ଏବଂ ତୁଳସୀ ଦେବୀ ସେନାପତି ଙ୍କ ସୁପୁତ୍ର ଭାବେ ଜନ୍ମଦିନ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ। ଦେଢ ବର୍ଷ ବୟସରେ ସେ ପିତାଙ୍କୁ ଏବଂ ଦୁଇବର୍ଷ ତିନି ମାସ ବୟସରେ ନିଜ ମାତାଙ୍କୁ ହଟାଇ ଦେଇଥିଲେ ସେଥିପାଇଁ ଛୋଟବେଳୁ ତାଙ୍କ ଲାଳନପାଳନ ତାଙ୍କ ଜେଜେମାଙ୍କ ଦେଖା ହୋଇଥିଲା।ତାଙ୍କ ଦାଦା କେବେହେଲେ ମଧ୍ୟ ନିଜ ପୁଅଠାରୁ ଅଧିକା ତାଙ୍କ ପୁତୁରାକୁ କିଣିନଥିଲେ ସେଥିପାଇଁ ଫକୀରମୋହନଙ୍କୁ କେବେ ପାଠପଢ଼ିବାକୁ ଦେଉ ଦେଉନଥିଲେ ତେଣୁ ଫକିର ମୁଁ ନିଜେ ବାଳ ଶ୍ରମିକ ଭାବରେ କାମ କରି ନିଜ ପଢ଼ାଖର୍ଚ୍ଚ ଉଠାଉଥିଲେ ।ଉନବିଂଶ ଏବଂ ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଫକୀରମୋହ ନିଜ ଜୀବନକୁ ଓଡ଼ିଆ ଜାତିର ସମ୍ମାନ ତଥା ଓଡ଼ିଆଭାଷାର ଉନ୍ନତି ଲାଭ ପାଇଁ ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ କରିଦେଇଥିଲେ।ତାଙ୍କ ଜନ୍ମମାଟି ତାଙ୍କୁ କଳ୍ପନାର ପିତା ରୂପେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ ଆଉ ଏ ଦୁଇ ପୁଅ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ସ୍ମୃତିରେ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ତଥା ଅନେକ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଫକୀର ମୋହନ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ଆଦିତାଙ୍କ ଜନ୍ମସ୍ଥଳୀରେ ତାଙ୍କୁ କଳ୍ପନାର କଦାପି ବିବେଚନା କରାଯାଇ ଏବଂ ତାଙ୍କ ସ୍ମୃତିରେ ଆଜି ମଧ୍ୟ ସେଠାରେ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ବିଦ୍ୟାଳୟର ନାମ ଫକୀରମୋହନଙ୍କ ନାମରେ ଅଛି ।

ମାୟାଧର ମାନସିଂହ ଫକୀରମୋହନ ସେନାପତିଙ୍କୁ ଓଡ଼ିଶାର ଥମାସ୍ ହାର୍ଡ଼ି ବୋଲି ବିବେଚନା କରିଥିଲେ କାରଣ ସଂସ୍କୃତ ତଥା ଅନ୍ୟ ଭାଷାରୁ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାକୁ ରୂପାନ୍ତରଣ କରିବା ତଥା ଅନୁବାଦ ବେଳେ ଫକୀର ଫକୀରମୋହନ ସେନାପତି ନିପୁଣ ଥିଲେ।

ତାଙ୍କର ରେବତୀ ଛମାଣ ଆଠଗୁଣ୍ଠ ଭଳି ଅନେକ ଉପନ୍ୟାସ ସମାଜକୁ ବହୁତ କିଛି ଶିକ୍ଷା ନ ଦେବା ସହ ସମାଜର କୁତ୍ସିତ ମାନବିକତାକୁ ଦେଖାଇଥିଲା ଏବଂ ଏହାର ମାନସିକତାକୁ ଉଚ୍ଚ କରିବା ଭଳି ରାସ୍ତା ଦେଖାଇଥିଲା।

ପ୍ରତିଭା ରାୟ

୨୧ ଜାନୁଆରି ୧୯୪୪ଜଗତ୍ସିଂହପୁର ଜିଲ୍ଲାର ବାଲିକୁଦା ଅଂଚଳରେ ଆଲୋବଲା ନାମ ଗ୍ରାମରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ।ସମାନତା, ପ୍ରେମ, ଶାନ୍ତି ଏବଂ ଏକକୀକରଣ ଉପରେ ତାଙ୍କର ସନ୍ଧାନ ସର୍ବଦା ଲାଗି ରହିଥାଏ ସେ ପ୍ରଥମ ଲେଖା ନଅ ବର୍ଷ ବୟସରେ ଲେଖିଥିଲେ।ସେ ଯେତେବେଳେ ସମସ୍ତସେ ଯେତେବେଳେ ସବୁକିଛିର ନିର୍ବିଶେଷରେ ସମାନତାର ବିଚାର ରଖିଥିଲେ ସେତେବେଳେ କିଛି ସମାଲୋଚକ ତାଙ୍କୁ ନାରୀବାଦୀ କହିବା ସହିତ ଅନ୍ୟ କିଛି ତାଙ୍କୁ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ମଧ୍ୟ କହିଥିଲେ।ସେ କିନ୍ତୁ ସର୍ବଦା ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଥିଲେ ଯେ ସେ ଜଣେ ମାନବବାଦୀ ସେ ସମାଜର ଭଲ ପାଇଁ ପୁରୁଷ ଓ ନାରୀର ଉତ୍ତମ ଚିନ୍ତାଧାରାକୁ ନେଇ ହିଁ ସଠିକ ତଥ୍ୟ ପ୍ରକାଶ କରିବେ।ତେଣୁ ସେହି ଦୃଷ୍ଟିରେ ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ଅଧିକ ସଚେତନ କରିବା ଦରକାର ଏବଂ ସେମାନଙ୍କୁ ଉଚିତ ତମର ସହଯୋଗ ମିଳିବା ଦରକାର।

ରାଜ୍ୟ ତିନିଯାଜ୍ଞସେନୀ ଏବଂ ପଦ୍ମ ଶୀଲା ରଚନା କରି ସେ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ଠାରୁ ମଧ୍ୟ ପୁରସ୍କୃତ ହୋଇ ଛନ୍ତି।

ମନୋଜ ଦାସ

୨୭ ଫେବୃଆରୀ ୧୯୩୪ ରେ ଶଙ୍କରି, ବାଲେଶ୍ୱର ରେ ଜନ୍ମିତ। ଏକାଧାର ରେ ସେ ଲେଖକ, ସ୍ତମ୍ଭକର, ସମ୍ପାଦକ ପ୍ରଫେସର।୨୦୦୦ ରେ ମନୋଜ ଦାସଙ୍କୁ ସରସ୍ୱତୀ ସମ୍ମାନ ମିଳିଛି ଏହା ସହିତ ୨୦୦୧ମସିହାରେ ତାଙ୍କୁ ଭାରତର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନାଗରିକ ପୁରସ୍କାର ଏବଂ ପଦ୍ମଶ୍ରୀ ମଧ୍ୟ ମିଳିଅଛି।

୨୦୨୦ ରେ ତାଙ୍କୁ ପଦ୍ମ ଭୂଷଣ ଏବଂ ଶିକ୍ଷା ଓ ସାହିତ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅବଦାନ ପାଇଁ ଭାରତର ତୃତୀୟ ସର୍ବୋଛ ନାଗରିକ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଛି।

ଲକ୍ଷ୍ମୀର ଅଭିସାର, ଅବୋଲକରା କାହାଣୀ, ଭିନ୍ନ ମଣିଷ ଓ ଅନନ୍ୟ କାହାଣୀ,ଗୋଧୂଳିର ବାଘ,ପ୍ରଭଞ୍ଜନ,ଶେଷ ବସନ୍ତ ର ଚିଠି,ଅମୃତଫଳ ଇତ୍ୟାଦି ପାଇଁ ସେ ସର୍ବଦା ଚିରସ୍ମରଣୀୟ ହୋଇ ରହିବେ।

ସୁରେନ୍ଦ୍ର ମହାନ୍ତି

୨୧ ଜାନୁଆରୀ ୧୯୨୨ ମସିହାରେ କଟକ ଜିଲା ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ପୁର ଗ୍ରାମରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ।୧୯୮୧ ମସିହା ରୁ ୧୯୮୭ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମି ର ସଭାପତି ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ ତୁଲାଇଥିଲେ ।ମହାନଗରୀ ର ରାତ୍ରି, ଅନ୍ଧ ଦିଗନ୍ତ, କୃଷ୍ଣଚୂଡ଼ା, ରୁଟି ଓ ଚନ୍ଦ୍ର.. ଆଦି ପାଇଁ ସେ ଓଡିଶା ର ଘରେ ଘରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହୋଇଛନ୍ତି।

ବୀଣାପାଣି ମହାନ୍ତି

୧୧ ନଭେମ୍ବର ୧୯୩୬ ମସିହା ରେ କେନ୍ଦ୍ରାପଡ଼ା ଜିଲ୍ଲା ର ଚାନ୍ଦୋଳ ଠାରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ। ପେସା ରେ ଜଣେ ପ୍ରଫେସର ମଧ୍ୟ ଥିଲେ।

ପାଟଦେଇ ସହ ଅନ୍ୟ କାହାଣୀ ପାଇଁ ସେ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମି ଠାରୁ ପୁରସ୍କୃତ।ମନସ୍ବିନୀ ଓ କୁନ୍ତି, କୁନ୍ତଳା ଶକୁନ୍ତଳା ଇତ୍ୟାଦି ଏବଂ ତାଙ୍କର ପାଟଦେଈ ଗଳ୍ପଟି ମଧ୍ୟ ହିନ୍ଦୀ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ଭାବରେ କସ୍ମସ୍ ନାମରେ ଦୂରଦର୍ଶନରେ ପରିଚାଳିତ ହୋଇଥିଲା।

ମାତୃଭୂମି ମାତୃଭାଷା ର ମମତା

ଯା ହୃଦେ ଜନମି ନାହିଁ

ତାକୁ ଯଦି ଜ୍ଞାନିଗଣରେ ଗଣିବା

ଅଜ୍ଞାନ ରହିବେ କାହିଁ

ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ତଥା ନିଜ ପୁଅ କବିତା ଏବଂ ନିଜର ଉପନ୍ୟାସ ଦ୍ୱାରା ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାକୁ ସମୃଦ୍ଧ କରିଥିବା ଏହି ଓଡିଆ ଜାତିର ମଉଡମଣି ମାନଙ୍କୁ ମୁଁ ନତମସ୍ତକ ହେଉଛି।

ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ରେ ଆଧୁନିକ ଯୁଗ ର ୫ ଗାଳ୍ପିକ

ଓଡ଼ିଆ ଜାତି ର ମଉଡମଣୀ