ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୧

୨୦୦୩ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧୫ ତାରିଖ ସ୍ୱାଧୀନତା ଦିବସ ଭାଷଣରେ ପ୍ରଥମେ ଚନ୍ଦ୍ରମିଶନ ସମ୍ଭନ୍ଧରେ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ତତକାଳୀନ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ଅଟଳବିହାରୀ ବାଜପାୟୀ। ଏହି ଘୋଷଣା ପରେ ଭାରତୀୟ ଅନ୍ତରୀକ୍ଷ ଗବେଷଣା ସଂସ୍ଥା (ଇସ୍ରୋ) ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଟାସ୍କ ଫୋର୍ସ ଟିମ ଗଠନ କରି ଏ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଗବେଷଣା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା। ଦୀର୍ଘପାଞ୍ଚ ବର୍ଷର ଅକ୍ଲାନ୍ତ ପରିଶ୍ରମ ପରେ ଅର୍ଥାତ ୨୦୦୮ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ୨୨ ତାରିଖରେ ହୋଇଥିଲା ଏକ ନୂଆ ଯୁଗର ଆରମ୍ଭ, ଭାରତୀୟ ଅନ୍ତରୀକ୍ଷ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର (ଇସ୍ରୋ) ଦ୍ୱାରା ପ୍ରସ୍ତୁତ ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୧ ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶର ଶ୍ରୀହରିକୋଟାସ୍ଥିତ ସତୀଶ ଧାୱନ ଅନ୍ତରୀକ୍ଷ କେନ୍ଦ୍ରରୁ ପିଏସଲଭି (PSLV-XL) ରକେଟ୍ ସାହାଯ୍ୟରେ ଚନ୍ଦ୍ରାଭିମୁଖେ ଉତକ୍ଷେପଣ କରାଯାଇଥିଲା। ଏହି ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୧ ରେ ଥିଲା ଏକ ଲୁନାର ଅରବିଟର ଏବଂ ଇମ୍ପାକ୍ଟର, ଯାହାର ଜୀବନକାଳ ଥିଲା ୨ ବର୍ଷ କିନ୍ତୁ ମାତ୍ର ୧୦ ମାସ ପରେ ଅର୍ଥାତ ଅଗଷ୍ଟ ୨୦୦୯ ରେ ଇସ୍ରୋ ଶହ ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୧ ର ସମ୍ପର୍କ ବିଛିର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥିଲା। କିନ୍ତୁ ସମ୍ପର୍କ ବିଛିର୍ଣ୍ଣ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୧, ଚନ୍ଦ୍ର ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଅନେକ ଜରୁରୀ ତଥ୍ୟ ଦେଇଥିଲା ଯାହା ମଧ୍ୟରୁ ଚନ୍ଦ୍ରରେ ଜଳର ସନ୍ଧାନ ଅନ୍ୟତମ। ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୧ ର ତଥ୍ୟ ଫଳରେ ହିଁ ୧୮ ନଭେମ୍ବର ୨୦୦୮ରେ ସାରା ବିଶ୍ଵକୁ ପ୍ରଥମେ ଚନ୍ଦ୍ର ପୃଷ୍ଠରେ ଜଳର ଉପସ୍ଥିତି ସମ୍ବନ୍ଧରେ ସୂଚନା ମିଳିଥିଲା। ତେବେ ଏହି ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୧ ଟି ୩୮୬ କୋଟି ଟଙ୍କା ବ୍ୟୟ ବରାଦରେ ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିଲା।

ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୨

୨୨ ଜୁଲାଇ, ୨୦୧୯ ରେ ଭାରତୀୟ ଅନ୍ତରୀକ୍ଷ ଗବେଷଣା ସଂସ୍ଥା (ଇସ୍ରୋ) ପୁଣିଥରେ ଚନ୍ଦ୍ର ଅଭିମୁଖେ କରିଥିଲା ତାର ଦ୍ଵିତୀୟ ପ୍ରୟାସ ଏବଂ ମିଶନର ନାମ ଦିଆଯାଇଥିଲା ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୨। ଏହି ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ ଟି ୯୭୮ କୋଟି ଟଙ୍କା ବ୍ୟୟ ବରାଦରେ ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିଲା। ତେବେ ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୨ କୁ ମଧ୍ୟ ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶର ଶ୍ରୀହରିକୋଟାସ୍ଥିତ ସତୀଶ ଧାୱନ ଅନ୍ତରୀକ୍ଷ କେନ୍ଦ୍ରରୁ ଜିଏସଏଲବି (GSLV) ରକେଟ ସାହାଯ୍ୟରେ ଚନ୍ଦ୍ରର ଦକ୍ଷିଣମେରୁ ଅଭିମୁଖେ କ୍ଷେପଣ କରାଯାଇଥିଲା। ଏହି ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୨ ରେ ଥିଲା ଲୁନାର ଅରବିଟର, ବିକ୍ରମ ଲାଣ୍ଡର ଏବଂ ପ୍ରଜ୍ଞାନ ରୋଵର। ଲୁନାର ଅରବିଟର ର କାର୍ଯ୍ୟ ଥିଲା ଚନ୍ଦ୍ରର ଦକ୍ଷିଣମେରୁ ର ନିକଟତମ କକ୍ଷରେ ପରିଭ୍ରମଣ କରି ଏଥିରେ ଖଞ୍ଜାଯାଇଥିବା ଅତ୍ୟାଧୁନିକ କ୍ୟାମେରା ଦ୍ୱାରା ଚନ୍ଦ୍ରପୃଷ୍ଠର ବିଭିନ୍ନ କୋଣ ଅନୁକୋଣର ସ୍ଥିର ଚିତ୍ର ସଂଗ୍ରହ କରି ଇସ୍ରୋ କୁ ଯୋଗାଇବା ଏବଂ ବିକ୍ରମ ଲାଣ୍ଡର ଶହ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବା। ଲୁନାର ଅରବିଟରର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ଏକ ବର୍ଷ ଧାର୍ଯ୍ୟ କରା ଯାଇଥିଲା କିନ୍ତୁ ଆବଶ୍ୟକ ସ୍ଥଳେ ଏହାମଧ୍ୟ ୭.୫ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ପାଇଁ ସମର୍ଥ।

ବିକ୍ରମ ଲାଣ୍ଡର ଏକ ଅବତରଣ ଯାନ ଯାହାର ନାମ ଭାରତୀୟ ଅନ୍ତରୀକ୍ଷ ଗବେଷଣାର ପିତା କୁହାଯାଉଥିବା ବୈଜ୍ଞାନିକ ବିକ୍ରମ ସାରାଭାଇଙ୍କ ନାମରେ ନାମିତ କରାଯାଇଥିଲା। ଏହି ଲାଣ୍ଡର ଦ୍ୱାରା ପ୍ରଜ୍ଞାନ ରୋଵରକୁ ଚନ୍ଦ୍ରପୃଷ୍ଠରେ ଅତି ସହଜରେ ଅବତରଣ (ସଫ୍ଟ ଲାଣ୍ଡିଙ୍ଗ) କରାଯିବାର ଯୋଜନା ରଖାଯାଇଥିଲା। ପ୍ରଜ୍ଞାନ ରୋଵର ଏକ ସୋରଶକ୍ତି ଚାଳିତ, ୨୭ କେଜି ଓଜନ ଏବଂ ୬ଟି ଚକା ବିଶିଷ୍ଟ ଭ୍ରମଣକାରୀ ଯନ୍ତ୍ର ଯାହା ଚନ୍ଦ୍ରପୃଷ୍ଠରେ ୧ ସେ.ମି/ସେକେଣ୍ଡ ବେଗରେ ୫୦୦ ମିଟର ଦୂରତାପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭ୍ରମଣ କରି ବିଭିନ୍ନ ରାସାୟନିକ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରିପାରିବା ପାଇଁ ସମର୍ଥ ଥିଲା। ପ୍ରଜ୍ଞାନ ରୋଵର ରାସାୟନିକ ବିଶ୍ଳେଷଣ ଦ୍ୱାରା ସଂଗୃହିତ ସମସ୍ତ ତଥ୍ୟ ବିକ୍ରମ ଲାଣ୍ଡରକୁ ପଠାଇବାର ଯୋଜନା ଥିଲା। ଯାହା ବିକ୍ରମ ଲାଣ୍ଡର ଲୁନାର ଅରବିଟର ସହାୟତାରେ ଇସ୍ରୋକୁ ପଠାଇଥାଆନ୍ତା। କିନ୍ତୁ ବିକ୍ରମ ଲାଣ୍ଡର ଚନ୍ଦ୍ରପୃଷ୍ଠରେ ଲାଣ୍ଡିଙ୍ଗ ସମୟରେ ତାର ବେଗରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ହରାଇଥିଲା ଓ ଚନ୍ଦ୍ରପୃଷ୍ଠରେ ସଠିକ ଭାବେ ଅବତରଣ (ସଫ୍ଟ ଲାଣ୍ଡିଙ୍ଗ) କରିପାରିଲା ନାହିଁ ଯାହା ଫଳରେ ଇସ୍ରୋ ସହ ଏହାର ସମ୍ପର୍କ ବିଛିନ୍ନ ହୋଇଥିଲା।

ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୩

୧୪ ଜୁଲାଇ, ୨୦୨୩ ଅପରାହ୍ନ ୨.୩୫ ରେ ଆନ୍ଧ୍ର ପ୍ରଦେଶ ର ଶ୍ରୀହରିକୋଟା ଠାରୁ LVM3 ରକେଟ୍ ସାହାଯ୍ୟ ରେ ଚନ୍ଦ୍ର ଅଭିମୁଖେ ଯାତ୍ରା କରିଥିଲା ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ-୩। ଏହି ତୃତୀୟ ସଂସ୍କରଣ ରେ ମଧ୍ୟ ଥିଲା ଲ୍ୟାଣ୍ଡର ଏବଂ ରୋଭର କିନ୍ତୁ ଏଥିରେ ଅରବିଟର ସ୍ଥାନରେ ସ୍ୱଦେଶୀ ଜ୍ଞାନକୌଶଳ ରେ ନିର୍ମିତ ପ୍ରୋପଲସନ୍ ମଡ୍ୟୁଲ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥିଲା।ପ୍ରୋପଲସନ୍ ମଡ୍ୟୁଲ ମୂଖ୍ୟତଃ ଲ୍ୟାଣ୍ଡର ଏବଂ ରୋଭର ରୁ ପ୍ରାପ୍ତ ତଥ୍ୟ ଇସ୍ରୋ କୁ ପଠାଇବା ପାଇଁ ଉଦ୍ଧିଷ୍ଟ ଥିଲା।

ଭାରତୀୟ ଅନ୍ତରୀକ୍ଷ ଗବେଷଣା ସଂସ୍ଥା (ଇସ୍ରୋ) ର ଏହି ମିଶନ୍ ଅଗଷ୍ଟ ୨୩ (ବୁଧବାର) ସନ୍ଧ୍ୟା ୬.୦୪ ରେ ଚନ୍ଦ୍ରରେ ଅବତରଣ (ସଫ୍ଟ ଲାଣ୍ଡିଙ୍ଗ) କଲା | ଏହା ସହ ଭାରତ ଚନ୍ଦ୍ରରେ ଅବତରଣ କରିବାରେ ବିଶ୍ୱର ଚତୁର୍ଥ ଦେଶ ହେଲା । ଏହାପୂର୍ବରୁ ଆମେରିକା, ୟୁଏସଆରଏସ (ପୂର୍ବତନ ସୋଭିଏତ ସଂଘ) ଏବଂ ଚୀନ୍ ଏହି କାର୍ଯ୍ୟ କରିଛନ୍ତି। ଭାରତର ଚନ୍ଦ୍ରଯାନ -୩ ବିଷୟରେ ସବୁଠାରୁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ କଥା ହେଉଛି ଏହା ଦକ୍ଷିଣ ପୋଲ (ଦକ୍ଷିଣ ପୋଲାର ଅଞ୍ଚଳ) ରେ ଅବତରଣ କରିଛି, ଯାହା ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କୌଣସି ଦେଶ କରିପାରିନଥିଲେ ।

ଭାରତର ଚନ୍ଦ୍ରମିଶନ