।। ସର୍ଵ ରହସ୍ୟମୟ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ଗରୁଡ଼ ସ୍ତମ୍ଭ।।

👉 ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ଜଗମୋହନ ଓ ଭୋଗମଣ୍ଡପ ମଧ୍ୟବର୍ତୀ ନାଟମନ୍ଦିରର ପୂର୍ବଦିଗରେ ଗରୁଡ଼ସ୍ତମ୍ଭ ଅବସ୍ଥିତ ।

👉 ଏହି ସ୍ତମ୍ଭ ଉପରେ କଳା ମୁଗୁନି ପଥରର ଏକ ଯୋଡ଼ହସ୍ତ ଗରୁଡ଼ମୂର୍ତ୍ତି ଶୋଭା ପାଉଅଛି ।

👉ଏହି ସ୍ତମ୍ଭ ଉପରେ ଗରୁଡ଼ ମୂର୍ତ୍ତି ତପସ୍ୟା ମୁଦ୍ରାରେ ବିରାଜମାନ କରିଛନ୍ତି। ଗରୁଡ଼ର ଆଖୁ ଦୁଇଟି ସର୍ବଦା ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ପାଦ ଦେଶକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ରହିଛି ।

👉 ସେଥି ପାଇଁ ରତ୍ନବେଦୀର ଉଚ୍ଚତା ଅନୁସାରେ ସ୍ତମ୍ଭ ଉପରେ ଗରୁଡ଼ର ଅବସ୍ଥିତିର ସମତା ରକ୍ଷା କରାଯାଇଛି ।

👉 ଗରୁଡ଼ସ୍ତମ୍ଭ ରତ୍ନ ସିଂହାସନ ଠାରୁ ୧୭୫ ମିଟର ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ। ଏହାର ଉଚ୍ଚତା ୧୦ ଫୁଟ ଓ ଗୋଲେଇ ୩ ଫୁଟ।

👉 ପାଞ୍ଚ ଫୁଟ ଲମ୍ବରେ ପାଞ୍ଚ ଫୁଟ ଓସାରର ଏକ ପୀଢ଼ ଉପରେ ସ୍ତମ୍ଭ ଟି ଦଣ୍ଡାୟମାନ ।

👉 ଏହି ପୀଢ଼ର ଉଚ୍ଚତା ଭୂମି ପତନ ଠାରୁ ପ୍ରାୟ ଦୁଇଫୁଟ ହେବ । ପୀଢ଼ ଉପରୁ ସାତଫୁଟ ଉଚ୍ଚରେ ଏକ ବଇଠି ଉପରେ ଗରୁଡ଼ ବିଗ୍ରହ ବିଦ୍ୟମାନ ସ୍ତମ୍ଭଟିର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଅଂଶ ତଳ ଓ ଉପର ଅଂଶ ଅପେକ୍ଷା ସାମାନ୍ୟ ସରୁ ହୋଇଅଛି ।

👉 ଶ୍ରୀଚୈତନ୍ୟ ଏହି ଗରୁଡ଼ ସ୍ତମ୍ଭର ପଛ ଭାଗରୁ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରିଥିଲେ । ଏବେ ସୁଦ୍ଧା ଗରୁଡ଼ ସ୍ତମ୍ଭର ପଛ ଭାଗରେ ଭୋଗମଣ୍ଡପ ଦ୍ୱାର ନିକଟରେ ଚୈତନ୍ୟଙ୍କର ଅଙ୍ଗୁଳି ଚିହ୍ନ ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚର ହୁଏ ।

👉 ଲୋକେ ଗରୁଡ଼ ସ୍ନାନ ଜଳକୁ ସର୍ବରୋଗ ନିରୋଧକ ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରିଥାଆନ୍ତି ।

ଗରୁଡ଼ ସ୍ତମ୍ଭ ବିଷୟରେ ଜାଣିବା ପୂର୍ବରୁ ଗରୁଡ଼ଙ୍କର ସ୍ଵରୂପ ଏବଂ ସେ କିପରି ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ବାହନ ହେଲେ

ସଂସ୍କୃତ ମହାଭାରତର ଆଦିପର୍ବର ୨୩ ଅଧ୍ୟାୟରେ ଗରୁଡ଼ଙ୍କ ବିଷୟରେ ବର୍ଣ୍ଣନା ହୋଇଥିବା ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ସେହିପରି ଅନ୍ୟ କେତେକ ପୁରାଣରେ କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ରହିଥ‌ିବା ଦୃଷ୍ଟିକୁ ଆସେ । ସତ୍ୟ ଯୁଗରେ ଦକ୍ଷ ପ୍ରଜାପତିଙ୍କର କଦ୍ରୁ ଓ ବିନତା ନାମରେ ଦୁଇଟି କନ୍ୟା ଥିଲେ । ପିତା କନ୍ୟା ଦ୍ଵୟଙ୍କୁ ମହର୍ଷି କଶ୍ୟପଙ୍କୁ ବିବାହ କରାଇଥିଲେ । ସ୍ଵାମୀ କଶ୍ୟପ ପତ୍ନୀ ଦୁଇଟିଙ୍କୁ ଖୁବ୍ ଭଲ ପାଉଥିଲେ । ଏକଦା ପ୍ରସନ୍ନ ଥିବାବେଳେ କଶ୍ୟପ ଦୁଇ ପତ୍ନୀଙ୍କୁ ବର ମାଗିବାକୁ କହିଲେ । କଦ୍ରୁ ଏକ ହଜାର ନାଗପୁତ୍ର ବର ମାଗିଥିବା ବେଳେ ବିନତା କଦ୍ରୁ ପୁତ୍ରଙ୍କ ଠାରୁ ଅଧିକ ବଳଶାଳୀ ଓ ତେଜସ୍ଵୀ ଦୁଇଟି ପୁତ୍ର ମାଗିଥିଲେ । କଶ୍ୟପ ତାଙ୍କର ଦୁଇ ପତ୍ନୀଙ୍କୁ ବର ପ୍ରଦାନ କରି ତପସ୍ୟା କରିବା ପାଇଁ ବନାନୁଗମନ କଲେ । ସମୟ କ୍ରମେ କଦ୍ରୁ ଦେଇଥ‌ିବା ଅଣ୍ଡାରୁ ଏକ ହଜାର ନାଗପୁତ୍ର ଜନ୍ମ ହେଲେ । ହେଲେ ବିନତା ଦେଇଥ‌ିବା ଦୁଇଟି ଅଣ୍ଡାରୁ ପୁତ୍ର ଜନ୍ମ ହୋଇ ନଥିଲେ । ମାତା ବ୍ୟାକୁଳିତ ହୋଇ ଗୋଟିଏ ଅଣ୍ଡାକୁ ଭାଙ୍ଗି ଦେଇଥ‌ିବାରୁ ଅରୁଣଙ୍କୁ ବାଧା ହେଲା । ତେଣୁ ସେ ମା’ ବିନତାଙ୍କୁ କଦ୍ରୁଙ୍କର ଦାସୀ ହେବା ପାଇଁ ଅଭିଶାପ ଦେଇ ଆକାଶକୁ ଉଡ଼ି ଯାଇଥିଲେ । ପରେ ଅରୁଣ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ସାରଥୀ ପଦରେ ଆସୀନ ହେଲେ । ଦ୍ଵିତୀୟ ଅଣ୍ଡାଟି ପରିପକ୍ବ ହୋଇ ସମୟ କ୍ରମେ ସେଥିରୁ ସର୍ପ ବିନାଶକାରୀ ଗରୁଡ଼ଙ୍କର ଜନ୍ମ ହେଲା । ଜନ୍ମରୁ ଗରୁଡ଼ ଥିଲେ ତେଜସ୍ୱୀ, କାନ୍ତିଯୁକ୍ତ ଓ ପ୍ରବଳ ପରାକ୍ରମୀ । ପରମ ପୂଜ୍ୟ ଗରୁଡ଼ ଅତ୍ୟନ୍ତ ବିଷ୍ଣୁଭକ୍ତ ଥିଲେ ଏବଂ କଦ୍ରୁଙ୍କର ଏକ ହଜାର ନାଗପୁତ୍ର ସଂହାର କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ମାତା ବିନତାଙ୍କୁ ଦାସତ୍ଵରୁ ମୁକ୍ତ କରିଥିଲେ । ପିତା କଶ୍ୟପଙ୍କ ବରଦ ପ୍ରଦାନ ଫଳରେ ପୁତ୍ର ଗରୁଡ଼ ସ୍ଵର୍ଗରେ ଦେବତାମାନଙ୍କୁ ପରାଜିତ କରି ଅମୃତ କଳସ ଆଣିବାରେ ସମର୍ଥ ହୋଇଥିଲେ । ଗରୁଡ଼ ବହୁ ଜ୍ଞାନର ଅଧିକାରୀ ହୋଇଥିବାରୁ ଉଡ଼ିବା ସମୟରେ ତାଙ୍କ ପକ୍ଷରୁ ସାମଗାନ (ବେଦ) ଧ୍ଵନିମାନ ନିଃସୃତ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ଶ୍ରୀମଦ ଭଗବତ ଗୀତାର ଦଶମ ଅଧ୍ୟାୟରେ ଗରୁଡ଼ଙ୍କୁ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ପକ୍ଷୀ ଭାବେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି । ଦେବତାମାନେ ଗରୁଡ଼ଙ୍କ ପରମାତ୍ମା ସ୍ଵରୂପ ମନେ କରି ସ୍ତୁତି କରିଛନ୍ତି –

ଖଗେଶ୍ଵରଂ ଶରଣମୁପାଗତା ଜୟଂ

ମହୌଜସଂ ଜ୍ଵଳନ ସମାନ ବଟସମ

ତଡି଼ତ ପ୍ରଭାଂ କିତିମିର ମଭ୍ର ଗୋଚରଂ

ମହାବଳ ଗରୁଡ଼ ମୁପେତ୍ୟ ଖେଚରଂ ।

(ମହାଭାରତ – ଆ.ପ.୨୩ଅଧ୍ୟାୟ ୨୭ ଶ୍ଳୋକ)

ଆପଣ ସବୁ ପକ୍ଷୀ ଏବଂ ଜୀବଙ୍କର ଈଶ୍ଵର ଅଟନ୍ତି । ଆପଣଙ୍କ ତେଜ ମହାନ । ଆପଣ ଅଗ୍ନି ପରି ତେଜସ୍ଵୀ ଅଟନ୍ତି । ବିଦ୍ୟୁତ ପରି ମଧ୍ଯ ଜାଜ୍ଜଲ୍ୟମାନ । ଆପଣଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ଅବିଦ୍ୟାରୂପୀ ତିମିର ଧ୍ୱଂସ ହୋଇଥାଏ । ଆପଣ ମେଘ ଖଣ୍ଡ ପରି ଆକାଶରେ ସ୍ଵଚ୍ଛଳରେ ବିଚରଣ କରିବାରେ ମହାପରାକ୍ରମୀ ଗରୁଡ଼ ଅଟନ୍ତି । ଗରୁଡ଼ ଅମୃତ କଳସ ନେଇ ଫେରୁଥିବା ସମୟରେ ତାଙ୍କ ଗତିପଥରେ ଅକସ୍ମାତ୍ ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କର ଆବିର୍ଭାବ ଘଟିଲା । ଗରୁଡ଼ଙ୍କର ତୀକ୍ଷ୍ଣ ବୁଦ୍ଧି, ତେଜସ୍ଵୀତା ଓ ପ୍ରବଳ ପରାକ୍ରମ ଦେଖି ବିଷ୍ଣୁ ପ୍ରୀତ ହୋଇ ତାଙ୍କୁ ବର ପ୍ରଦାନ କରିବା ପାଇଁ ଇଚ୍ଛା ପ୍ରକଟ କଲେ । ଗରୁଡ଼ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ମାୟା ଜାଣି ପାରି ତାଙ୍କ ଶରଣାପନ୍ନ ପୂର୍ବକ କହିଥିଲେ, ହେ ପ୍ରଭୁ ! ମୋତେ ସର୍ବଦା ଆପଣଙ୍କ ଧ୍ଵଜାରେ ସ୍ଥାନ ଦିଅନ୍ତୁ, ଅଜୟ ଅମର କରନ୍ତୁ ଏବଂ ଆପଣଙ୍କ ବାହନ ହୋଇ ରହିବାକୁ ବର ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତୁ । ବିଷ୍ଣୁ ତଥାସ୍ତୁ କଲେ । ଗରୁଡ଼ ଅମର ରହିଲେ । ବିଷ୍ଣୁଙ୍କର ଧ୍ଵଜାରେ ସ୍ଥାନ ପାଇଲେ ଏବଂ ବାହନ ମଧ୍ୟ ହେଲେ । ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ରାଧିପତି ପତିତପାବନ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ ବିଷ୍ଣୁ ହୋଇଥିବାରୁ ପରମ ଭକ୍ତ ଗରୁଡ଼ଙ୍କ ଆସ୍ଥାନ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇ ବିଧି ବିଧାନ ସହକାରେ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି । ପୁରାଣକୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇ ବିଧିବିଧାନ ସହକାରେ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି ।

ଗରୁଡ଼ଙ୍କ ଦୈନିକ ପୂଜାନୀତି

ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦିନ ଅବକାଶ ପରେ ଏହି ସେବକ ମାଆ ବିମଳାଙ୍କ ନିକଟରେ ଥିବା କୂଅରୁ ଗରାରେ ପାଣି ଆଣି ଗରୁଡ଼ଙ୍କୁ ଚୁଆ ଚନ୍ଦନ ଲଗାଇ ସ୍ନାନ ପରେ ବସ୍ତ୍ର ପିନ୍ଧାଇ ବେଶ କରିଥାଆନ୍ତି । ସାନ୍ନ ପରେ ବେଶ ଓ ବଲ୍ଳଭ ଭୋଗ ଲାଗେ। ସକାଳ ଧୂପରେ ଖେଚେଡ଼ି ‘ ସର୍ପାମଣୋହି’ କରାଇ ମଧାହ୍ନ ଧୂପରେ ଦୁଇଟି ସାନ ଆରିଷା ମଣୋହି କରାନ୍ତି । ଏହାଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ଚୂନରା ସେବକ କୁହାଯାଏ । ଝୁଲଣ ସମୟରେ ଖିରି, ଅମାଲୁ ଭୋଗ ଲାଗେ। ଚୂନରା ସେବକମାନେ ମୁଖ୍ୟତଃ ଗରୁଡ଼ଙ୍କ ଆରାଧନା କରି ନୀଳଚକ୍ର ଉପରେ ପତାକା ବାନ୍ଧିବା କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି । ଆରାଧନାରେ ଗରୁଡ଼ ମହାରାଜଙ୍କ ଦ୍ୱାଦଶ ନାମ ସ୍ତୁତି କରନ୍ତି।

ଗରୁଡ଼ ଶୟନ ନୀତି କିପରି ପାଳିତ ହୁଏ

ପୁରାଣରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ଅଛିଯେ, ଦେବଦେବୀମାନେ ଯେପରି ଶୟନ କରିଥାନ୍ତି ସେହିପରି ବାହନମାନେ ମଧ୍ୟ ଶୟନ କରନ୍ତି ବୋଲି ଶାସ୍ତ୍ରରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ।

👉 ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରରେ ଆଷାଢ଼ ଶୁକ୍ଳ ଏକାଦଶୀରେ ବିଷ୍ଣୁ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ ଶୟନ କଲା ପରେ ଆଷାଢ଼ ଶୁକ୍ଳ ଦ୍ଵାଦଶୀ ଦିନ ଗରୁଡ଼ ଶୟନ କରିଥାନ୍ତି । କାର୍ତ୍ତିକ ଶୁକ୍ଲ ଦ୍ୱାଦଶୀରେ ଗରୁଡ଼ଙ୍କର ଉତ୍ଥାପନ ନୀତି ହୁଏ। ନୀଳାଦ୍ରି ମହୋଦୟରେ ଏହି ନୀତି ପାଇଁ ସମସ୍ତ ବିଧାନ ଲେଖା ଯାଇଛି।

ପ୍ରକାଶ ଥାଉକି ଗରୁଡ଼ ମହାରାଜ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ଶୟନ ପଲଙ୍କ ତଳେ ଶୟନ କରନ୍ତି। କାରଣ ସେ ପ୍ରଭୁଙ୍କ ପରମ ଭକ୍ତ ଅଟନ୍ତି ଓ ଭକ୍ତରାଜ ଉପାଧି ଧାରଣ କରନ୍ତି।

👉 ଶ୍ରୀ ଗରୁଡ଼ଙ୍କର ମହାସ୍ନାନ ସାମଗ୍ରୀ ପର୍ବ ଯାତ୍ରା ଯୋଗାଣିଆ ଯୋଗାଇଥାଏ ।

ନିମ୍ନଲିଖତ ସେବକମାନଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ଏହି ନୀତି କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।

୧. ପର୍ବଯାତ୍ରା ଯୋଗାଣିଆ,

୨. ପୂଜାପଣ୍ଡା,

୩. ସୁଦୁ ସୁଆର ।

ଏହିଦିନ ସନ୍ଧ୍ୟା ଧୂପ ପରେ ଗରୁଡ଼ଙ୍କଠାରେ ପର୍ବଯାତ୍ରା ଯୋଗାଣିଆ ଦେଇଥିବା ମହାସ୍ନାନ ସାମଗ୍ରୀ ସୁଦୁସୁଆର ପୂଜା କରିବା ପରେ ଜଣେ ପୂଜାପଣ୍ଡା ମହାସ୍ନାନ କରାଇବା ପରେ ଶୀତଳ ଭୋଗ ହୋଇ ତତ୍‌ପରେ ଆଳତୀ ବନ୍ଦାପନା ହୁଏ ଓ ଗରୁଡ ଶୟନ ନୀତି ପାଳିତ ହୁଏ ।