ସାଂପ୍ରତିକ ଭାରତ ରେ ଓଡ଼ିଶା ର ରହିଛି ପୃଥକ ପରିଚୟ। ଶୂଜଳା, ଶୁଫଳା , ଶସ୍ୟଶ୍ୟାମଳା, କୀର୍ତ୍ତି କିରୀଟୀନୀ, ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିବିଧତା ତଥା ଉତ୍କଳ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଙ୍କ ଲୀଳା ନିକେତନ ସେ ପବିତ୍ର ଭୂମି ହେଉଛି ଓଡ଼ିଶା । ଯାହାର ଅତୀତ ଇତିହାସ ରେ ରକ୍ତ ର ଛିଟା ତ ନିଶ୍ଚୟ ଲାଗିଛି, ତଥାପି ଗରିମାମୟ ଓ ଗୌରବମୟ ସେ ଭୂମି। କଳା - ସ୍ଥାପତ୍ୟ, ସାହିତ୍ୟ ସଂସ୍କୃତି ତଥା ଇତିହାସ ର ପୃଷ୍ଠା ପରେ ପୃଷ୍ଠା ଉନ୍ମୋଚନ କଲେ ଯେଉଁ କେତୋଟି ପ୍ରମୁଖ ରାଜ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ ଐତିହ୍ୟ ର ପ୍ରମୁଖ ରାଜ୍ୟ' ଓଡ଼ିଶା '। ଶ୍ରୀ ଜଗତ ର ନାଥ ଜଗନ୍ନାଥ ଓଡ଼ିଆ ମାନସ ର ଆରାଧ୍ୟ ଦେବତା। ତାଙ୍କ ସଂସ୍କୃତି ଅନୁଯାୟୀ ହିଁ ସୃଷ୍ଟ ଓଡ଼ିଶା ର ସଂସ୍କୃତି। ' ଅତିଥି ଦେବ ଭବୋ ' ତଥା ଅତିଥି ପରାୟଣହେବା ଓଡ଼ିଆ ସଂସ୍କୃତି ର ଏକ ବିଶେଷ ବିଭବ।

ଓଡ଼ିଶା ର ଅନ୍ୟତମ ଗୌରବ, ଉଜ୍ୱଳମୟ ପରିଚୟ ହେଉଛି ଲୋକନୃତ୍ୟ ଏବଂ ଓଡ଼ିଶୀ ନୃତ୍ୟ ଓ ଓଡ଼ିଶୀ ସଙ୍ଗୀତ। ଏହାର ସଂସ୍କୃତି ତ୍ୟାଗତିତୀକ୍ଷା, ଆକାଂକ୍ଷା, ସହିଷ୍ନୁତା ତଥା ଉଦାର ମାନବିକତା ର ଭିତ୍ତି ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ।

କୁହାଯାଏ ଆମ ଓଡ଼ିଶା ର ସଂସ୍କୃତି ଏବଂ ପରମ୍ପରା ଅସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ରହିଯିବ ତାର ପ୍ରସିଦ୍ଧ ନୃତ୍ୟ- ଓଡ଼ିଶୀ, ଛଉ, ଗୋଟିପୁଅ,ଦଣ୍ଡ ନାଚ,ସମ୍ବଲପୁରୀ, ଡାଲଖାଇ, ଚଇତି ଘୋଡ଼ା, ଘୁମୁରା ନୃତ୍ୟ ଇତ୍ୟାଦି.. ପାଇଁ।

ନୃତ୍ୟ ଗୁଡିକ ର ସାରାଂଶ ଜାଣିବା:-

ଓଡ଼ିଶୀ :- ଭାରତର ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ତଥା ( ପୁରାତନ କାଳର ରୀତି ନୀତି ଉପରେ ଆଧରିତ) ନୃତ୍ୟ ଭାବେ ପରିଚିତ। ଯାହାର ଉତ୍ପତ୍ତି 'ଓଡ଼ିଶା ' ଭଳି ଏକ ପ୍ରମୁଖ ରାଜ୍ୟ ରୁ ହେଇଛି। ଏହା କଳାତ୍ମକ/ ସୋନ୍ଦର୍ୟତ୍ମକ ଏବଂ ସଙ୍ଗୀତ ର ଶବ୍ଦ ସମୂହ ଭାବେ ଦୃଶ୍ୟମାନ/ ପ୍ରତୀୟମାନ ରୂପ ରେଖ। ଯାହାକି ମାନବ ସମାଜ ତଥା ଐଶ୍ୱରିକ / ଅଲୌକିକ ଭାବରେ ସାଧାରଣ ଜୀବନ ଚର୍ଯ୍ୟା କୁ ସ୍ପର୍ଶ କରିପାରିଛି। ଏବଂ ସୂକ୍ଷ୍ମ - ତା ର ରଙ୍ଗ ଏଇ ଜୀବନ କୁ ତତ୍ ସହିତ ନିରସ/ ପାର୍ଥିବ/ ଜାଗତିକ କୁ ମଧ୍ୟ।

ଛଉ:- ଏହାର ସାରାଂଶ ସଂପୃକ୍ତ ସ୍ଥାନୀୟ ଖ୍ୟାତି ସଂପନ୍ନ ଜନଶ୍ରୁତି ଏବଂ ରାମାୟଣ ଓ ମହାଭାରତର ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ବିବରଣୀ ଉପରେ ଆଧାରିତ। ପୁରୋଗାମୀ (precursors) ଏହି ଛଉ ନୃତ୍ୟ ଏକ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ନୃତ୍ୟ।ଏହା କେବଳ ପାଇକ ଓ ନାଟୁଆ ନୁହେଁ ବରଂ ନାଛି ନୃତ୍ୟ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ଛଉ ନୃତ୍ୟ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରେ ବର୍ତ୍ତମାନ କୁ ଚିହ୍ନଟ କରିବା ପାଇଁ। ଏହାର ଉତ୍ପତ୍ତି ଓଡ଼ିଶା, ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ, ପଶ୍ଚିମ ବେଙ୍ଗଲ ଇତ୍ୟାଦି ଠାରୁ ହୋଇଛି।

ଗୋଟିପୁଅ:- ଦେବଦାସୀ ପରମ୍ପରା ରୁ ହିଁ ଦୃଷ୍ଟି ଗୋଚର ହୋଇଥାଏ ଗୋଟିପୁଅ ନୃତ୍ୟ। ଏହି ନୃତ୍ୟ ହେଉଛି ସଙ୍ଗୀତ ଏବଂ ଯୁବ ନୃତ୍ୟ ର ସଂୟୋଗ ରେ ଉତ୍ପତ୍ତି। ଯେଉଁଥିରେ ୫-୧୫ ବର୍ଷ ର ଯୁବ ନର୍ତ୍ତକ ମାନେ ନାରୀ ମାନଙ୍କ ଭଳି ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ପୋଷାକ ପରିଧାନ କରି ଶ୍ରୀ ଜଗନ୍ନାଥ ଏବଂ ଶ୍ରୀ କୃଷ୍ଣ ଙ୍କର ଗୁଣଗାନ/ ଗୁଣ କୀର୍ତ୍ତନ କରନ୍ତି। ସେମାନେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ (renowned) ଓଡ଼ିଶୀ ସଙ୍ଗୀତ ର ମନମୁଗ୍ଧକର ଶବ୍ଦ ସଂଯୋଜନା ଦ୍ୱାରା ନୃତ୍ୟ ପରିବେଷଣ କରନ୍ତି। ଏହା ଓଡ଼ିଶା ର ପ୍ରସିଦ୍ଧ ତୀର୍ଥ ସ୍ଥାନ ପୁରୀ ଜିଲ୍ଲା ର ରଘୁରାଜପୁର ଗ୍ରାମ ରୁ ଉତ୍ପତ୍ତି।

ସମ୍ବଲପୁରୀ:- ପଶ୍ଚିମ ଓଡ଼ିଶାର କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ତଥା ପୌରାଣିକ ରୂପରେଖ,ଯାହାର ଉତ୍ପତ୍ତି ଖ୍ୟାତିସମ୍ପନ୍ନ ମା ସମଲେଶ୍ଵରୀ ଙ୍କୁ ହିଁ ବିଶାଳତା/ ବିସ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ଏବଂ ଭିନ୍ନ ଜନଶ୍ରୁତି ର କଳାକୃତି କୁ ବୁଝାଏ। ବର୍ତ୍ତମାନ ସମୟ ରେ ଗୋଷ୍ଠିଗତ ଭାବେ ଆଦିବାସୀ ସଂପ୍ରଦାୟ ଏହି ନୃତ୍ୟ ରେ ' କରମ ସାନ ' ରେ ଯେଉଁମାନେ ଦେବତ୍ଵ ପ୍ରାପ୍ତ କରନ୍ତି, ସେମାନେ ତାକୁ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି। ଏହାର ଉଜ୍ଜ୍ବଳ ଇତିହାସ, କଳାକୃତି ରେ ଥିବା ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ -ମୂଳକ ଚିହ୍ନ ଏହାକୁ ନୂତନତ୍ବ ତଥା ବହୁ ପାରଦର୍ଶତା ଭାବେ ବିଶ୍ଵ ରେ ପରିଚିତ କରାଇଥାଏ। ସମ୍ବଲପୁରୀ ନୃତ୍ୟ ର ଉତ୍ପତ୍ତି ଅଧିକ ଭାବେ ପଶ୍ଚିମ ଓଡ଼ିଶା , ତଥା ଓଡିଶା ର କଟକ, ଯାଜପୁର, ଜଗତସିଂହପୁର,ପୁରୀ, ଖୋର୍ଦ୍ଧା, ଭଦ୍ରକ, ବାଲେଶ୍ଵର, ଢେଙ୍କାନାଳ ଓ ଅନୁଗୁଳ ରୁ ହୋଇଛି। ଏହାକୁ ମଧ୍ୟ ଗୌଡ଼ ନାଚ କୁହାଯାଏ।

ଘୁମୁରା :- ଘୁମୁରା ନୃତ୍ୟ ଏକ ପ୍ରକାର ଆଦିବାସୀ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ର ନୃତ୍ୟ ଉତ୍ପତ୍ତି ଓଡ଼ିଶା ର। ଏହା ଜନଶ୍ରୁତି ରେ ବିଭକ୍ତି ହୋଇ ଘୁମୁରା ନୃତ୍ୟ ର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ପୋଷାକ ଭାବେ ପରିଚିତ। କଳାହାଣ୍ଡି ଜିଲ୍ଲା ର ମୁଖ୍ୟ ଆକର୍ଷଣ ନୃତ୍ୟ ଭାବେ ଘୁମୁରା ନୃତ୍ୟ ମଧ୍ୟ ପ୍ରସିଦ୍ଧ। ଏଥିରେ ତୂରୀ, ମାଦଳ, ଝାଞ୍ଜ ଓ ନିଶାନ ଭଳି ଉପକରଣୀୟ ବାଦ୍ୟ ଯନ୍ତ୍ର ର ଦରକାର ହୁଏ।

ଚଇତି ଘୋଡ଼ା:- ଏହା ମଧ୍ୟ ଏକ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ଆଦିବାସୀ ସଂପ୍ରଦାୟ ନୃତ୍ୟ। ଗୋଷ୍ଠିଗତ ଭାବେ କେଉଟ ପ୍ରଜାତି ର ଓଡ଼ିଶା ର ପଛୁଆ ଅଞ୍ଚଳ ର ଲୋକ ଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ପରିବେଷଣ କରାଯାଏ। ଏଥିରେ ତିନୋଟି ପ୍ରଜାତି ର ଲୋକେ ଅଂଶ ଗ୍ରହଣ କରିପାରିବେ ଯଥା - ରାଉତ, ରାଉତାନି, ଏବଂ ଘୋଡ଼ା ଚଢ଼ାଳି । ରାଉତ ମାନେ ଏଥିରେ ଭଲ ସଙ୍ଗୀତ ଗାଇପାରନ୍ତି। ଚଇତି ସଙ୍ଗୀତ ର କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଏଥିରେ ପ୍ରକାଶିତ। ଢୋଲ, ମହୁରୀ, ଭଳି ବାଦ୍ୟ ଯନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହୃତ। ଚୈତ୍ର ମାସ ରାତ୍ରୀ ରେ ଏହି ନୃତ୍ୟକୁ ପରିବେଷଣ କରାଯାଏ। ଚଇତି ଘୋଡ଼ା ନୃତ୍ୟ ର ଉତ୍ପତ୍ତି ଓଡ଼ିଶା ର କେଉଁଝର ଜିଲ୍ଲା ରୁ ହୋଇଛି। ଇତ୍ୟାଦି....

ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି ବିଭିନ୍ନ ରୂପ ରେଖ ରେ ବିସ୍ତୃତ। ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ଲୋକନୃତ୍ୟ ମଧ୍ୟ ଜୀବନ ଧାରା ର ତଥା ମାନସିକ ଚିନ୍ତା ଧାରା ର ଏକ ବିଶଲ୍ୟକରଣୀ।

ମୋ ଭାବନା ରୁ...

ଓଡ଼ିଶା ର ଲୋକନୃତ୍ୟ

" ଓଡ଼ିଆ ର ଉତ୍ପତ୍ତି ଏବଂ ଲୋକନୃତ୍ୟ ର ସାରାଂଶ "