ଭାରତବର୍ଷ ଗୋଟିଏ ନଦୀ ମାତୃକ ଦେଶ। ତଟିନୀ ର ଢେଉ ଢେଉକା ତରଙ୍ଗ ସ୍ପର୍ଶ ରେ ଯେମିତି ଧରଣୀ ମା ର ହୃଦୟ ରେ କୋମଳ ଶିହରଣ ଖେଳି ଯାଏ। ମାନବ ସଭ୍ୟତା ର ମେରୁଦଣ୍ଡ ହେଉଛି ଏ ଅନ୍ୟ ର ଉପକାର ଯୋଗେ ବହିଯାଉଥିବ 'ନଦୀ ' ।

ଯିଏକି 'ମଧୁର ଜଳ' ନାମକ ଏକ ଅମୃତ କୁ ଯେଉଁଠି ତାହା ମନୁଷ୍ୟ ଜୀବନ ର ଆବଶ୍ୟକ ନୁହେଁ ବରଂ ଆଧାର ତାକୁ ପ୍ରବାହିତ କରୁଥାଏ ।

ସମସ୍ତ ଜୀବନ୍ତ ପଶୁ ଓ ପକ୍ଷୀ ତଥା ବିଶାଳ ମାନବ ସମାଜ ଜଳ ବିନା ତିଷ୍ଟି ପାରିବ ନାହିଁ। ସେଥିପାଇଁ ମଧୁର ଜଳ ର ପରିମାଣ ତଥା ସବୁଠୁ ବଡ଼ ଉତ୍ସ ହେଉଛି କଳ କଳ କରି ବହିଯାଉଥିବା ଏ ସ୍ରୋତସ୍ବିନୀ । ସମସ୍ତ ମନୁଷ୍ୟ ଜାତି ର ଅତୀତ ଓ ବର୍ତମାନ ସେହି ନଦୀ ତଟ ରେ ଜନ୍ମ ନେଇ ଥାଏ। ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥ ରେ କହିବାକୁ ଗଲେ, ତଟିନୀ ହେଉଛି ପୃଥିବୀ ର ଶିରା ପ୍ରଶିରା। ଯାହା ଦ୍ଵାରା ଜୀବନ ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିଛି ।

ପ୍ରକୃତି ର କୋଳ ମଣ୍ଡନ କରୁଥିବା କେତେକ ସ୍ରୋତସ୍ବିନୀ ବା ତଟିନୀ:-

କେତେକ ତଟିନୀ ବା ସ୍ରୋତସ୍ଵନି ବା ନିମ୍ନଗା ପ୍ରକୃତି ର ପାଦ ସ୍ପର୍ଶ କରି ପୃଥିବୀ ପୃଷ୍ଠର ରୂପରେଖ କୁ ଅନନ୍ୟ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟରେ ଭରି ଦେଇଛନ୍ତି।

ମହାନଦୀ:- ଛତିଶଗଡ଼ ର ବସ୍ତର ପାର୍ବତ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳ ରୁ ପୂର୍ବଆଡକୁ ଗତିକରି ଝାରସୁଗୁଡ଼ା ଜିଲ୍ଲାର ସରେଇପାଲି ଠାରେ ଓଡିଶା ମଧ୍ୟକୁ ପ୍ରବେଶ କରିଛି। ନଦୀ ମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ତାହା ପ୍ରଧାନ। ଏହାର ପାର୍ବତ୍ୟ ଶଯ୍ୟା ର ବିପଦଶଙ୍କୁଳ ଗଭୀର ଗଣ୍ଡକୁ ସାତକୋଶିଆ ଗଣ୍ଡ କୁହନ୍ତି।

ବ୍ରାହ୍ମଣୀ:- ଛୋଟନାଗପୁର ର ମାଳଭୂମିରୁ ଶଙ୍ଖ ଓ କୋଇଲି ନାମକ ଦୁଇଟି ନଦୀ ବାହାରି ସୁନ୍ଦରଗଡ ଜିଲ୍ଲାର ପାନପୋଷ ଠାରେ ମିଳିତ ହେଇ ବ୍ରାହ୍ମଣୀ ନାମ ଧାରଣ କରିଛି। ପୂର୍ବ ଆଡ଼କୁ ଗତିକରି କଟକ ଜିଲ୍ଲାର ବୈତରଣୀ ନଦୀ ସହିତ ମିଶି ଧାମରା ମୁହାଣ ନିକଟରେ ବଙ୍ଗୋପସାଗର ରେ ପଡ଼ିଛି।

ୠଷିକୁଲ୍ୟା:- ଗଞ୍ଜାମ ଜିଲ୍ଲାର ପ୍ରଧାନ ନଦୀ। ବଡନଦୀ ଓ ଘୋଡାହାଡ ଏହାର ଦୁଇଟି ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଉପନଦୀ।

ବଂଶଧାରା:- ଦକ୍ଷିଣ ଓଡ଼ିଶାର ଏକ ପ୍ରଧାନ ନଦୀ। ଏହା କୋରପୁଟ ଜିଲ୍ଲା ର ମାଳଭୂମି ଅଞ୍ଚଳ ରୁ ବାହାରି ଗୁଣୁପୁର ମଧ୍ୟ ଦେ଼ଇ ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇ ବଙ୍ଗୋପସାଗର ରେ ପଡ଼ିଛି। ମହେନ୍ଦ୍ର ତନୟା ଏହାର ପ୍ରଧାନ ଉପନଦୀ।

ଇନ୍ଦ୍ରାବତୀ:- ଇନ୍ଦ୍ରାବତୀ କୋରାପୁଟ ଜିଲ୍ଲାର ଜୟପୁର ମାଳ ଅଞ୍ଚଳ ରୁ ବାହାରି ପଶ୍ଚିମ ଦିଗକୁ ଗତିକରି ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇ ଗୋଦାବରୀ ନଦୀ ସହିତ ମିଳିତ ହୋଇଛି। ଇନ୍ଦ୍ରାବତୀ ନଦୀବନ୍ଧ ଯୋଜନା ଓଡ଼ିଶା ର ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶରେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସହାୟକ ଅଟେ।

ମାଛକୁଣ୍ଡ:- ଏହି ନଦୀ କୋରାପୁଟ ଜିଲ୍ଲାର ମାଳ ଅଞ୍ଚଳ ରୁ ବାହାରି ଓଡ଼ିଶା ଓ ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶରେ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇ ଶବରୀ ନଦୀ ସହିତ ମିଶିଛି। ବିଖ୍ୟାତ ଜଳପ୍ରପାତ ମାଛକୁଣ୍ଡ ନଦୀଶଯ୍ୟା ରେ ଅବସ୍ଥିତ।

ଇତ୍ୟାଦି ଏହି ସବୁନଦୀ ପୃଥିବୀ ର ଶୋଭା ବଢ଼େଇଛନ୍ତି।

ନଦୀ ର ଆବଶ୍ୟକତା:-

ଜୀବ ଜଗତ ବଞ୍ଜିବ ନିର୍ଭର କରେ ଜଳ ଉପରେ ଓ ନଦୀ ହେଉଛି ଜଳ ର ସବୁଠୁ ବଡ଼ ଉତ୍ସ। ପ୍ରାୟତଃ ସାଧାରଣ ମାନବ ସଭ୍ୟତା ତାର ବଞ୍ଚିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ତଥା ଜୀବନ ର ଶେଷ କ୍ରିୟା ନଦୀ କୂଳ ରେ କରିଥାଏ। ଏହାର ଆରମ୍ଭ ବହୁ ପୁରାତନ କାଳ ରୁ ହୋଇଛି। ଲୋକ ମାନେ ବିଶ୍ବାସ କରନ୍ତି ନଦୀ କୂଳ ରେ ଚାଷ କରାଯାଏ, ଚାଷ କରେ ତାହା ଫସଲ ର ଉତ୍ପାଦିତ ଶକ୍ତି ବୃଦ୍ଧି କରାଏ।

ନଦୀ ର ଉତ୍ପତ୍ତି ପର୍ବତ ଶୃଙ୍ଗ ରୁ ଯେଉଁଠି ତାହା ପଥର, ବାଲି, ମାଟି ଇତ୍ୟାଦି ରୁ ସୃଷ୍ଟ। ଯାହାକି ଆକୃଷ୍ଟ କରେ ଜନ ଜୀବନ କୁ ତଥା ପର୍ଯ୍ୟଟକ ମାନଙ୍କୁ ପରିଦର୍ଶନ ପାଇଁ।

ତଟିନୀ ର ସଂରକ୍ଷଣ :-

ପ୍ରଦୂଷଣ ଏକ ଯାହା ବୃଦ୍ଧି ହେଉଛି ଏହାର ପରିମାଣ ବଢିବା ପୂର୍ବରୁ ନଦୀ ର ମଧ୍ୟ ସଂରକ୍ଷଣ ଆବଶ୍ୟକ।

ଆମେ ସମସ୍ତେ ଏହା ପାଇଁ କିଛି ବଡ଼ ପଦକ୍ଷେପ ନେବା ଉଚିତ୍। ପ୍ରଥମ ଭାବେ ଆମେ ଜୀବାଣୁ ବା ଅନ୍ୟ ଜୈବ ପଦାର୍ଥ ଦ୍ଵାରା ଅବକର୍ଷିତ ହୋଇପାରୁଥିବା ଜିନିଷ ବ୍ୟବହାର କରିବା ଉଚିତ୍। ନଦୀ ବନ୍ଧ ଯୋଜନା କୁ କାର୍ଯକାରୀ କରିବାକୁ ହେବ । ଜଳ ସମ୍ପଦ ର ଯଥାର୍ଥ ବିନିଯୋଗ ହେଲେ ବନ୍ୟା ଦାଉରୁ ରକ୍ଷା ପାଇ ପାରିବା। ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣ ରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ମିଳିଲେ ରାଜ୍ୟରେ ଶିଳ୍ପର ଦୃତ ପ୍ରସାର ହେବ ।

ସେଥିପାଇଁ କୁହଯାଏ:-

" ଜଳ ବହୁଳେ ସୃଷ୍ଟି ନାଶ

ଜଳ ବିହୁନେ ସୃଷ୍ଟି ନାଶ "

(୧)ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ଓ ଏହାର ଯଥାଯଥ କାରିତା ଦ୍ଵାରା ନଦୀ ପ୍ରଦୂଷଣ କୁ ପ୍ରତିହତ କରାଯାଇପାରିବ।

(୨)ପ୍ରଦୂଷଣ ଆଇନକୁ ବିରୁଦ୍ଧାଚରଣ କରୁଥିବା କଳକାରଖାନା ଓ ବ୍ୟକ୍ତି ବିଶେଷ ଙ୍କ ବିରୋଧ ରେ ଦୃଢ଼ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରାଯିବ।

(୩) ନାଳ ନର୍ଦ୍ଦମା ର ଦୂଷିତ ଜଳ ଜଳାଶୟ, ହ୍ରଦ, ବା ସାଗର ମଧ୍ୟକୁ ନ ଛାଡ଼ି ପାତନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ରେ ବିଶୁଦ୍ଧ କରଣ କରାଯାଇପାରିବ।

(୪) ତୈଳ ବିଶୋଧନ, ତୈଳ କୁପଖନନ୍ ଓ ଜାହାଜ ଦ୍ଵାରା ପେଟ୍ରୋଲିୟମ ତୈଳ ର ପ୍ରେରଣ ସମୟରେ ସତର୍କତା ଅବଲମ୍ବନ ଦ୍ଵାରା ସାମୁଦ୍ରିକ ତୈଳ ପ୍ରଦୂଷଣ ନିଶ୍ଚିତ ଭାବେ ହ୍ରାସ ପାଇବ।

(୫) ଅମ୍ଳ ଓ ଆଲକଲାଇନ ଯୁକ୍ତ ପ୍ରଦୂଷିତ ଜଳ କୁ ଚାଷ ରେ ବ୍ୟବହାର କରେ ତାହା ମୃତ୍ତିକା ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସି ତାହାର ଉତ୍ପାଦିକା ଶକ୍ତି ହ୍ରାସ କରିଥାଏ।

(୬) ବିବିଧ ସଂକ୍ରାମକ ରୋଗ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ନଦୀ ପ୍ରଦୁଷିତ ହେଇ ରୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରେ, ସେଥି ପାଇଁ ନଦୀର ବିଶୋଧନ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ।

ଜଳ ର ସବୁଠୁ ବଡ଼ ଉତ୍ସ ନଦୀ ର ଉପାଦେୟତା କାହାକୁ ଅଭିହିତ ନୁହେଁ ଯେ । ସୁତରାଂ ଜଳ ସଂରକ୍ଷଣ ସହ ନଦୀ ସଂରକ୍ଷଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସାମୁଦ୍ରିକ ପଦକ୍ଷେପ ଅବଲମ୍ବନ ଯୋଗ୍ୟ।

ମୋ ଭାବନା ରୁ....

🌊 ନଦୀ 🏞️