ବୈରାଗ୍ୟ ଏକ ମାନସିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା

ଭୋଗ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ହାତ ପାଆନ୍ତାରେ ଥ‌ିବ । ସେ ପଦାର୍ଥ ବିଷୟରେ ଅଭିଜ୍ଞତା ବି ଥ‌ିବ, କିନ୍ତୁ ଭୋଗ ବାସନା ମନରେ ନଥ‌ିବ, ତାହା ହିଁ ବୈରାଗ୍ୟ । ଭୋଗ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ତା’ ଜାଗାରେ ଥ‌ିବ, ମଣିଷ ଭିତରେ କିଛି ବି ଆକର୍ଷଣ କରୁ ନଥବ, ତାହା ହିଁ ବୈରାଗ୍ୟ । ଅନେକ ସମୟରେ ଓଷା, ବ୍ରତ କରୁଥିବା ଲୋକ ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥକୁ ଦେଖ୍ କହୁଥ‌ିବେ, ଆଜି ଓଷା ଅଛି ଖାଇବିନି । ଅର୍ଥାତ୍ ଭୋଜନର ଲାଳସା ଅଛି । ନୀତି ନିୟମ ପାଳନ ହେତୁ ଭୋଜନ କରୁ ନାହାନ୍ତି । ଅବଶ୍ୟ ଏହା ବୈରାଗ୍ୟ ଅଭ୍ୟାସର କରିବାର ଗୋଟିଏ ମାଧ୍ୟମ ହୋଇପାରେ । ଉପଭୋଗର ବସ୍ତୁ ମନରେ ଲାଳସା ସୃଷ୍ଟି ପାରୁ ନଥିବା ହିଁ ବୈରାଗ୍ୟ । ବସ୍ତୁକୁ ଛାଡ଼ିଦେବା ନୁହେଁ; ବସ୍ତୁ ନିଜେ ଛାଡ଼ି ହୋଇଯାଏ । ହୀରା, ନୀଳା, ମୋତି, ମାଣିକ ସାଧାରଣ ପଥର ଭଳି ଦେଖାଯାଏ। ସୁନା ମୁଣ୍ଡା ଯାହା, ପଥର ଖଣ୍ଡେ ବି ସେଇଆ । ଏଇ ଦୃଷ୍ଟି ଆସିଗଲେ ମଣିଷ ଯୋଉଠି ଥିଲେ ବି ତାକୁ ବୈରାଗୀ କୁହାଯାଇପାରେ। ବୈରାଗ ଗୋଟିଏ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ । ବୈରାଗ୍ୟ ପାଖରେ ଲୋଭର ଚିହ୍ନ ନଥାଏ । ଏହାର ଏକ ଉଦାହରଣ।