ତୁଳସୀ ତ ଦୁଇ ପତ୍ର ରୁ ବାସି ଥାଏ ହେଲେ ଇଏ ତ ଥିଲେ ନିଜେ ପୁରା ତୁଳସୀ ନିଜ ମହକ ନବାଣ୍ଟି ରହିଥାନ୍ତେ ବା କିପରି। ହଁ ଠିକ୍ ବୁଝିଛନ୍ତି ଏହା ହେଉଛି ଓଡ଼ିଶା ର ଗର୍ବ ଗୌରବ ମହିଳା ସଶକ୍ତିକରଣର ମୂର୍ତ୍ତିମନ୍ତ ଅବତାର ପଦ୍ମଶ୍ରୀ ତୁଳସୀ ମୁଣ୍ଡା। ସାମାଜିକ ବିପ୍ଳବ ର ମହାନାୟିକା କହିଲେ କିଛି ଅତ୍ୟୁକ୍ତି ହେବନାହିଁ।

ଯେତେବେଳେ ଭାରତ ଇଂରେଜ କବଳରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇ ସ୍ଵାଧୀନତା ଲାଭ କଲା ତାର ଠିକ୍ ଏକ ମାସ ପୂର୍ବରୁ ଅର୍ଥାତ୍ ୧୯୪୭ ମସିହା ଜୁଲାଇ ୧୫ ତାରିଖରେ ଓଡ଼ିଶାର କେନ୍ଦୁଝର ଜିଲ୍ଲାର କାଇଂଶି ଗ୍ରାମ ରେ ଜନ୍ମ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ। ଓଡ଼ିଶାର ଆଦିମ ଅଧିବାସୀ ମୁଣ୍ଡା ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ରେ ତାଙ୍କର ଜନ୍ମ ହୋଇଥିଲା। ଗରିବ ଆଦିବାସୀ ଘରର ସମସ୍ୟା ଭିତରେ ପିଲାବେଳେ ନିଜ ସ୍ବପ୍ନ ର ଘର କୁ ଆଡେ଼ଇ କିଛି ଭାବିବା ଆଗରୁ ପରିବାରର ଦାରିଦ୍ର୍ୟତା ଆସି ଆଗରେ ଉଭା ହେଲା। କେଉଁଝର ତ ଖଣିର ଗନ୍ତାଘର ଆଉ ସାଧାରଣ ଭାବରେ ସମାଜର ମୁଖ୍ୟ ସ୍ରୋତ ରୁ ବଞ୍ଚିତ ଲୋକମାନେ ଏହି ଖଣି ରେ କାମ କରି ରୁହନ୍ତି । ମାତ୍ର ୧୨ ବର୍ଷ ବୟସରୁ ନିଜ ଭଉଣୀ ପାଖରେ ସେରେଣ୍ଡା ରେ ରହି ସେ ଖଣି ରେ କାମ କରିବାକୁ ଲାଗି ଯାଇଥିଲେ।

ହେଲେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ କଷଣ ର ବେଡ଼ି କୁ ଗୋଡ଼ ରୁ ହଟେଇ ସେ ଶିକ୍ଷା ଆଡ଼କୁ ଆକର୍ଷିତ ହୋଇଥିଲେ। ମାଳତୀ ଚୌଧୁରୀ, ରମାଦେବୀ ଙ୍କ ଭଳି ସାମାଜିକ କାର୍ଯ୍ୟକର୍ତ୍ତା ଓ ବିଶିଷ୍ଟ ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସି ସେ ବୁଝିବାରେ ଡେରି କଲେ ନାହିଁ ଯେ ଶିକ୍ଷା ହେଉଛି ଆମର ଅଧିକାର ଓ ବିନା ଶିକ୍ଷାରେ ଦୁନିଆଁ ଅନ୍ଧକାର ମୟ। ସେ ବୁଝିଗଲେ ଯଦି ତାଙ୍କ ଜାତି ର କିଛି ଉନ୍ନତି କରିବାର ଅଛି ତେବେ ତାଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷିତ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ ଓ ନିଜେ ଶିକ୍ଷା ଲାଭ କରିବାକୁ ହେବ। ସେ ଏମିତି ଅନୁପ୍ରାଣିତ ହୋଇଗଲେ ଯେ ସେ ନିଜର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଜୀବନ ଶିକ୍ଷା କୁ ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ କରିବା ପାଇଁ ସ୍ଥିର କଲେ।

ସେ ଖାଲି ନିଜର ଶିକ୍ଷା କଥା ନଭାବି ଅନ୍ୟ ମାନଙ୍କ ଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ। ୧୯୬୪ ରେ ସେ ଏକ ଗଛ ମୂଳରେ ମୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟାଳୟ କରି ପାଠପଢ଼ା ଆରମ୍ଭ କରିଦେଇଥିଲେ । ଯାହା ଦିନେ ମାତ୍ର ପାଞ୍ଚୋଟି ପିଲାଙ୍କୁ ନେଇ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ତାହା ଆଜି ଆଦିବାସୀ ବିକାଶ ସମିତି ବିଦ୍ୟାଳୟ ନାମରେ ଶହ ଶହ ଆଦିବାସୀ ପିଲା ମାନଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରୁଛି। ଯଦିଓ ସେ ସମୟରେ ତୁଳସୀ ମୁଣ୍ଡା ଙ୍କ ପାଖରେ ପାଠ ପଢ଼େଇବାର କୌଣସି ଡିଗ୍ରୀ ନଥିଲା ହେଲେ ତାଙ୍କର ପାଠ ପଢ଼େଇବାର ଭିନ୍ନ ଶୈଳୀ ଆକୃଷ୍ଟ କରୁଥିଲା। ସେଠି ସେ ସାଧାରଣ ଶିକ୍ଷା , ନିଜ ଆତ୍ମ ପରିଚୟ ର ଶିକ୍ଷା ଓ ଭବିଷ୍ୟତ ରେ କେମିତି ଆଗକୁ ବଢ଼ି ପାରିବେ ତାହାର ଶିକ୍ଷା ଦେଉଥିଲେ।

ସେ ଏହା ଭଲ ଭାବରେ ଜାଣିଥିଲେ ସବୁ ଶିକ୍ଷା ଖାତା କଲମ ରେ ଦିଆ ଯାଏନି କିଛି ବ୍ୟକ୍ତିର ମନ ରେ ଦେବାର ଥାଏ। ସେହି ସମୟରେ ନାରୀ ଶିକ୍ଷା ଓ ନାରୀ ଅଧିକାର ର ପରିସ୍ଥିତି ବହୁତ ଖରାପ ଥିଲା। ନାରୀ ଶିକ୍ଷା, ନାରୀ ଜାଗରଣ ଓ ନାରୀ ସଶକ୍ତିକରଣ ରେ ସେ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ। ସେ ନାରୀ ମାନଙ୍କୁ ସଂଗଠିତ କରିବା ନିମିତ୍ତ ସ୍ଵୟଂ ସହାୟକ ଗୋଷ୍ଠୀ ମଧ୍ୟ ଗଢ଼ିଥିଲେ ତାହା ସହ ସେମାନଙ୍କୁ ଧନ୍ଦା ମୂଳକ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ସହ ନାରୀ ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଶିକ୍ଷା ମଧ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରୁଥିଲେ। ନାରୀ ମାନଙ୍କୁ ଆର୍ଥିକ ଦୃଷ୍ଟି ରୁ ସଶକ୍ତ ଓ କମ୍ୟୁନିଟି ରେ ନିଜର ସ୍ଵର ଉତ୍ତୋଳନ କରିବାର ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରୁଥିଲେ।

କୌଣସି ବି କାମ ଯେତେବେଳେ ସମାଜ ର ଚିରା ଚରିତ ପ୍ରଥା ରୁ ଭିନ୍ନ ଭାବରେ କରାଯାଏ ସେତେବେଳେ ପ୍ରତିରୋଧ ର ସାମ୍ନା କରିବାକୁ ହୁଏ ଏହା ତୁଳସୀ ମୁଣ୍ଡାଙ୍କୁ ବି କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା। ନିଜ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ର ରୁଢ଼ିବାଦି ଲୋକ ଓ ବାହାରେ ଯେଉଁ ମାନେ ଚାହାନ୍ତି ଆଦିବାସୀ ସବୁବେଳେ ଗରିବ ହୋଇ ରୁହନ୍ତୁ ସେମାନଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ପ୍ରତିରୋଧ ର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇଥିଲେ। ହେଲେ କୌଣସି ବି ବାଧା ବିଘ୍ନ ତାହାକୁ ଅଟକାଇ ପାରି ନଥିଲା। ସେ ଯେଉଁ ସ୍ବପ୍ନ ଦେଖିଥିଲେ ଚୁପଚାପ୍ ନିରନ୍ତର ଏହା ଉପରେ କାମ କରି ଚାଲିଥିଲେ।

ସେ ସିନା ଚୁପଚାପ୍ କାମ କରି ଚାଲିଥିଲେ ହେଲେ ତାଙ୍କର ପ୍ରଭାବ ଭାରତ ଓ ବିଦେଶ ରେ ଚହଳ ପକାଇବା ଆରମ୍ଭ କରିଦେଇଥିଲା। ଶିକ୍ଷା ଓ ସାମାଜିକ ସଂସ୍କାର ପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ୨୦୦୧ ମସିହାରେ ଭାରତ ସରକାର ଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ପଦ୍ମଶ୍ରୀ ସମ୍ମାନ ରେ ସମ୍ମାନିତ କରାଯାଇଥିଲା। ଯାହା ଅନେକ ଲୋକଙ୍କୁ ପ୍ରେରଣା ଯୋଗାଇଥିଲା। ଏହା ସହ Odisha Living legend ଆୱାର୍ଡ଼ ୨୦୧୧ , ଲକ୍ଷ୍ମୀ ପାଟ ସିଂହନିଆ ଆୱାର୍ଡ଼ , କାଦମ୍ବିନୀ ସମ୍ମାନ ଆଦି ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି।

ତାଙ୍କର ଜୀବନ କାହାଣୀ ଉପରେ ଏକ ବାୟୋପିକ ମଧ୍ୟ ଅମୀୟ ପଟ୍ଟନାୟକ ପ୍ରଡକ୍ସନ ଦ୍ଵାରା ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଛି ଯାହାର ନାମ "ତୁଳସୀ ଅପା" ଏହାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନା ଦେଇଥିଲେ ଅନୁପମ ପଟ୍ଟନାୟକ ଓ ତୁଳସୀ ମୁଣ୍ଡା ଙ୍କ ଚରିତ୍ର ରେ ଅଭିନୟ କରିଥିଲେ ବର୍ଷା ପଟ୍ଟନାୟକ। ଯାହା ଜାତୀୟ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଫିଲ୍ମ ଫେଷ୍ଟିଭାଲ ରେ ପ୍ରଦର୍ଶିତ ହୋଇ ସମ୍ମାନିତ ହୋଇଥିଲା।

ସତରେ ତୁଳସୀ ମୁଣ୍ଡା ଙ୍କ ଜୀବନୀ ହେଉଛି ଶିକ୍ଷା, ସଂସ୍କାର , ନାରୀ ର ପ୍ରତୀକ। ସେ ଏବେବି ୭୫ ବର୍ଷ ବୟସରେ ନିରନ୍ତର ପ୍ରୟାସ ଜାରି ରଖିଛନ୍ତି ନିଜ ସ୍ବପ୍ନ ଦିଗରେ। ସେ ଖାଲି ଆଦିବାସୀ ମହିଳା ଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷିତ କରିନାହାନ୍ତି ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ କୁ ଉଡ଼ିବାକୁ ବାଟ ଦେଖାଇଛନ୍ତି ଓ ଜୀବନ ରେ ସୁଧାର ଆଣିଛନ୍ତି। ଯଦି ଏହିଭଳି ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବାହାରିବେ ତେବେ କେହି ଆଉ ସାମାଜିକ ସ୍ରୋତ ର ପଛରେ ରହି ଯିବେ ନାହିଁ।

ଧନ୍ୟବାଦ

କୈବଲ୍ୟ ନାୟକ

ପଦ୍ମଶ୍ରୀ ତୁଳସୀ ମୁଣ୍ଡା - ଖଣି ରୁ ମଣି| Padmashree Tulasi Munda - Mining to Shining

ପଦ୍ମଶ୍ରୀ ତୁଳସୀ ମୁଣ୍ଡା ଙ୍କ ଜୀବନ ଯାତ୍ରା Life story of Padmashree Tulasi Munda