ଅଲାରନାଥ

ଶ୍ରୀ ଜଗନ୍ନାଥ ଧାମର ପାର୍ଶ୍ଵବର୍ତ୍ତୀ ତୀର୍ଥସ୍ଥାନ ମଧ୍ୟରୁ ଶ୍ରୀ ଆଲାରନାଥଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ର ବିଦ୍ୟମାନ ଅଟେ। ଏହି ପବିତ୍ର ଧାମ ରେ ଶ୍ରୀ ଚୈତନ୍ୟ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ଆଗମନ ହେଇଥିଲ। ଶ୍ରୀ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ଦର୍ଶନ କରି ସେ କୃତକୃତ୍ୟ ହେଲେ। କିନ୍ତୁ ସ୍ନାନଯାତ୍ରା ପରେ ଅଣସର ଘରେ ଥିବା ସମୟରେ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ଦର୍ଶନ ନପାଇ ଶ୍ରୀ ଚୈତନ୍ୟ ବ୍ୟଥିତ ହୋଇ ପଡନ୍ତି। ଭକ୍ତିର ଚରମ ବ୍ୟାକୁଳତାରେ ଏ ଜୀବନ ହାରିବାକୁ ମହୋଦଧି କୂଳେ ପହଞ୍ଚନ୍ତି। ସମୁଦ୍ରରେ ପାଦ ଦେଉ ଦେଉ ଶୂନ୍ୟବାଣୀ ହୁଏ ଯେ ହେ ପ୍ରିୟ ଭକ୍ତ ଚୈତନ୍ୟ ଦେବ ! ତୁମର ଭକ୍ତିର କୌଣସି ସୀମା ନହିଁ। ଏହି ସମୁଦ୍ରରର ପଶ୍ଚିମ ଦିଗରେ ବ୍ରହ୍ମଗିରି ନାମକ ଏକ ସ୍ଥାନରେ ତୁମେ ମୋର ଶଙ୍ଖ, ଚକ୍ର, ଗଦା ଓ ପଦ୍ମଧାରା ଚତୁର୍ଭୁଜ ରୂପ ଦର୍ଶନ ପାଇବ। ଏହାପରେ ଚୈତନ୍ୟ ସେଠାଉ ଯାତ୍ରା କରି ଅଳରନାଥଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରନ୍ତି। ଭାବ ଭକ୍ତିରେ ସେ ଯେଉଁ ଦଣ୍ଡବତ ପ୍ରଣାମ କରନ୍ତି ସେଠାରେ ତାଙ୍କ ଦିବ୍ୟ ଶରୀରର ଚିହ୍ନ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ। ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ରତ୍ନ ସିଂହାସନରେ ଶ୍ରୀଜୀଉଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରିବାରେ ଯେତିକି ପୂଣ୍ୟ ମିଳେ ଅଣସର ସମୟରେ ଶ୍ରୀଅଲାରନାଥଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କଲେ ସେତିକି ପୂଣ୍ୟ ମିଳେ ବୋଲି ପ୍ରବାଦ ରହିଛି ।

କିମ୍ବଦନ୍ତୀରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ ସତ୍ୟଯୁଗରେ ସ୍ଵୟଂ ବ୍ରହ୍ମା ବ୍ରହ୍ମଲୋକରୁ ଆସି ଏ ସ୍ଥଳରେ ଅବତୀର୍ଣ୍ଣ ହୋଇ ଶ୍ରୀବିଷ୍ଣୁ ଭଗବାନଙ୍କୁ ତପସ୍ୟା କରିଥିଲେ। ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ତପୋଭୂମି ହେଇଥିବାରୁ ଏହି ସ୍ଥାନର ନାମ ବ୍ରହ୍ମଗିରି। ପିତାମହ ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ସିଦ୍ଧିସ୍ଥଳ ହୋଇଥିବାରୁ ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତର ବିଶିଷ୍ଟ ବିଶିଷ୍ଟାଦ୍ଵେତ ସଂପ୍ରଦାୟର ଶ୍ରୀ ବୈଷ୍ଣବ ଦିବ୍ୟସୁରୀ ମାନଙ୍କର ଏହା ଅତି ଆକର୍ଷଣୀୟ ପୀଠ ହୋଇଛି।

ଆଉ କିଛି ସୂତ୍ରରୁ ତଥ୍ୟ ମିଳେ ଯେ ସତ୍ୟଯୁଗ ସମୟର କଥା ଏକଦା ସୃଷ୍ଟିକର୍ତ୍ତା ବ୍ରହ୍ମା ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ଦର୍ଶନ ଲାଭ କରିବା ଲାଗି ଘୋର ତପସ୍ୟା କଲେ । ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ତପସ୍ୟାରେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇ ଭଗବାନ୍ ବିଷ୍ଣୁ ଚତୁର୍ଭୁଜ ରୂପ ଧାରଣ କରି ତାଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ପ୍ରକଟ ହେଲେ ଓ କହିଲେ ମୁଁ ତୁମ ତପସ୍ୟାରେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ । ତୁମେ ମୋର ଏକ ଚତୁର୍ଭୁଜ ମୂର୍ତ୍ତି ନିର୍ମାଣ କରି ଏଠାରେ ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା କର ।ଭଗବାନଙ୍କ ଆଜ୍ଞା ପାଳନ କରି ବ୍ରହ୍ମା କଳା ମୁଗୁନି ପଥରରେ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ଚଳନ୍ତି ପ୍ରତିମା ନିର୍ମାଣ କରି ସେଠାରେ ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା କଲେ । ସେହି ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ସମ୍ପ୍ରତ୍ତି ଅଲାରନାଥ ନାମରେ ସର୍ବତ୍ର ବିଖ୍ୟାତ। ଯେଉଁ ପର୍ବତ ଉପରେ ସେ ତପସ୍ୟା କଲେ ସେହି ସ୍ଥାନଟି ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ ବ୍ରହ୍ମଗିରି ନାମରେ ବିଖ୍ୟାତ ହେଲା। ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ସେହି ଅଞ୍ଚଳକୁ ବ୍ରହ୍ମଗିରି ବୋଲି କୁହାଗଲା।

ଶ୍ରୀ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ଠାରେ ଥିବା ଚନ୍ଦନ ପୋଖରୀ ପାଖରେ ଥିବା ରାସ୍ତାର ପଶ୍ଚିମପଟକୁ ଗଲେ ପୁରୀ ସାତପଡା ରାସ୍ତା ମିଳିଥାଏ, ଯେଉଁଠାରୁ ବ୍ରହ୍ମଗିରି ୨୨କିମି ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ। ସେଠାରେ ଶ୍ରୀ ଆଲାରନାଥଙ୍କ ମନ୍ଦିର ବିଦ୍ୟମାନ।

ସେ ଚତୁର୍ଦ୍ଧାମୂର୍ତ୍ତି ନାରାୟଣ। ସାଢେ ପାଞ୍ଚଫୁଟ ଉଚ୍ଚତା । ଶ୍ରୀଦେବୀ ଏବଂ ଭୂଦେବୀ ପାଖରେ ବିଦ୍ୟମାନ କରିଛନ୍ତି। ପଦଯୁଗ ତଳେ ଗରୁଡ଼ ପ୍ରାର୍ଥନାରତ। ଦଣ୍ଡାୟମାନ ଭଙ୍ଗୀରେ ଥିବା ଏହି ବିଗ୍ରହଙ୍କର ହସ୍ତରେ ଶଙ୍ଖ, ଚକ୍ର, ଗଦା, ପଦ୍ମ ସୁଶୋଭିତ ।ଶ୍ରୀ ଜୀଉଙ୍କ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ବାମ ହସ୍ତରେ ଶଙ୍ଖ, ଡାହଣ ହସ୍ତରେ ଚକ୍ରଚିହ୍ନ ଅଛି । ନିମ୍ନ ବାମ ହସ୍ତରେ ଗଦା ଓ ଡାହାଣ ହସ୍ତରେ ପଦ୍ମ ଚିହ୍ନ ବିଦ୍ୟମାନ । କିନ୍ତୁ ମୁହଁରେ ଫୋଟକା ଚିହ୍ନ।

ଏ ଫୋଟକା ଚିହ୍ନ ପଛରେ ଅଛି ଏକ ଭାବମୟ କାହାଣୀ। ତାମିଲନାଡୁରୁ ଆସିଥିବା ଆଲବର ସମ୍ପ୍ରଦାୟମାନେ ତତକାଳିନ ଗଜପତି ଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରଭୁଙ୍କ ସେବାରେ ନିୟୋଜିତ। ଏହି ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ବ୍ରାହ୍ମଣମାନେ ପ୍ରଭୁଙ୍କର ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା କରନ୍ତି । ବହୁ ପୁରାତନ କାଳରେ ଶ୍ରୀ କେତନ ନାମକ ଜଣେ ବ୍ରାହ୍ମଣ ପୂଜା କରୁଥିଲେ ସେ ପୂଜକ କାର୍ଯ୍ୟବଶତଃ ଅନ୍ୟ ଗ୍ରାମକୁ କେତେଦିନ ପାଇଁ ଚାଲିଯାଇଥିଲେ । ଯିବା ପୂର୍ବରୁ ସେ ତାଙ୍କର ନାବାଳକ ପୁତ୍ରକୁ ଠାକୁରଙ୍କ ନିକଟରେ କ୍ଷୀରିଭୋଗ କରିବା ପାଇଁ କହି ଯାଇଥିଲେ । ଅଜ୍ଞାନ ବାଳକ ପୂଜା ପଦ୍ଧତି ସମ୍ୱନ୍ଧରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଜ୍ଞ ଥିଲେ ସୁଦ୍ଧା କ୍ଷୀରି ହାଣ୍ଡି ଧରି ଠାକୁରଙ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚି ତାର ଚପଳ ବୁଦ୍ଧି ଓ ଭକ୍ତି ସହକାରେ ଆଖି ବନ୍ଦ କରି ଠାକୁରଙ୍କୁ ଆବାହନ କଲା - " ଆସ ଅଲାର ଖାଅ ଖିରି, ବାପା ଯାଇଛନ୍ତି ତୀର୍ଥ କରି " ।।

ଆଖି ଖୋଲି ଦେଖିଲା ହାଣ୍ଡିରେ କିଛି କ୍ଷୀରି ନାହିଁ l ଘରକୁ ଖାଲି ହାଣ୍ଡି ଧରି ଫେରି ତା’ମା ଆଗରେ ସମସ୍ତ ଘଟଣା କହିଲେ ସୁଦ୍ଧା ମା’ର ବିଶ୍ୱାସ ହେଲା ନାହିଁ l ବିଲେଇ କ୍ଷୀରି ବୋଧହୁଏ ଖାଇ ଦେଇଥିବ କିମ୍ବା ଅନ୍ୟ କୌଣସି ଅଘଟଣ ଘଟିଥିବ। ଶଙ୍କା କରି ମା ତା ପରଦିନ ପୁଅକୁ କ୍ଷୀରି ହାଣ୍ଡି ସହ ପଠାଇ ମନ୍ଦିର ଦୁଆର ଫାଙ୍କରେ ରହି ଦେଖୁଥିଲେ। କ୍ଷୀରି ଖାଇବା ପାଇଁ ବାଳକଟି ଠାକୁରଙ୍କୁ ଆବାହନ କଲା ମାତ୍ରେ, ପ୍ରଭୁ ଅଲାରନାଥ ନଇଁ ପଡ଼ି କ୍ଷୀରି ଖାଉଥିବା ଦେଖିଲେ। କିଛିଦିନ ପରେ ପୂଜକ ଶ୍ରୀକେତନ ଯେତେବେଳେ ଘରକୁ ଫେରିଲେ ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଠାରୁ ସବୁ କଥା ଶୁଣିଲେ। ସନ୍ଦେହପୂର୍ବକ ପୂଜକ ମହାଶଯ ପରଦିନ ପୁତ୍ର ପଛେ ଯାଇ ପହଞ୍ଚି ଦେଖନ୍ତି ସ୍ଵୟଂ ଅଲାରନାଥ ଆସି ଖିରୀ ସେବନ କରୁଛନ୍ତି। ଏହି ସମୟରେ ସେ ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ କବାଟ ଖୋଲି ମନ୍ଦିର ମଧ୍ୟକୁ ପ୍ରବେଶ କରିଛନ୍ତି। ଏହି ସମୟରେ ଗରମ ଖିରୀ ପଡି ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ପାଟି ଓ ଦେହ ଫୋଟକା ହେଇଯାଏ।

ବ୍ରାହ୍ମଣ ଭଗବାନଙ୍କୁ ଦେଖି ଭକ୍ତିରେ ଲୀନ ହେବ କଣ ସେ ଖାଲି ପଚାରି ଉଠିଲେ ଆପଣ ସବୁ ଖିରୀ ଖାଇଦେଲେ ଆମେ ବଞ୍ଚିବୁ କେମିତି ? ଆମେ ରୋଜଗାର କରିବୁ କେମିତି ? ଭଗବାନ ତାଙ୍କୁ ଯେତେ ବର ମାଗିବାକୁ କହିଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ସେହି କଥା ବାରମ୍ବାର ଉଚ୍ଚାରଣ କରିଚାଲିଲେ। ମହାପ୍ରଭୂ ଏଭଳି ବ୍ୟବହାରେ ରୁଷ୍ଟ ହେଇ ଅଭିଶାପ ଦେଲେ ଯେ ବାଳକ ମଧୁସୂଦନ ବ୍ୟତୀତ ବାକି ସବୁ ପୂଜାରୀ ସେଠାରେ ନାଶ ଯିବେ। ତେଣୁ ଅନେକ ବର୍ଷ ଧରି ସେଠାରେ ବିଗ୍ରହ ଅପୂଜା ହେଇ ରହିଲେ। ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଯେତେବେଳେ ଗଜପତି ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଦେବ କାଞ୍ଚୀ ଅଭିଯାନ ସାରି ଫେରି ମନ୍ଦିରକୁ ଦର୍ଶନ କରି ଆସି ଜାଣନ୍ତି ଏଠାରେ ପୂଜା ବନ୍ଦ ହେଇଯାଇଛି ବୋଲି ସେତେବେଳେ ସେ ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ରରୁ ବଶିଷ୍ଠ ବ୍ରାହ୍ମଣ ତଥା ଭାରଦ୍ଵାଜ ଗୋତ୍ରୀୟ ଦୁଇ ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କୁ ଡକେଇ ସେଠାରେ ପୂଜା ପାଇଁ ନିଯୋଗ କଲେ।

ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ଭୋଗନୀତି ପରି ଏଠାରେ ମଧ୍ୟ ଭୋଗ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୁଏ। ସକାଳ ୮ଟାରେ ବାଳଭୋଗ, ସକାଳ ଧୂପରେ ଅଣ୍ଡି, ଖେଚେଡ଼ି, ଡାଲି ଓ ତରକାରୀ ଭୋଗ କରାଯାଏ। ମାଧ୍ୟାହ୍ନରେ କ୍ଷୀର ଭୋଗ କରାଯାଇ ପହୁଡ଼ ପଡେ। ରାତିରେ ଦହି ପଖାଳ ଓ ଭଜା ଭୋଗ କରାଯାଏ। ଶ୍ରୀଅଲାରନାଥଙ୍କ କ୍ଷୀରି ଭୋଗ ସବୁଠାରୁ ପ୍ରିୟ। ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ଭଳି ଏଠାରେ ପ୍ରଭୁ ଅଲାରନାଥଙ୍କ ଦୈନଦିନ ଆଳତୀ, ଅବକାଶ, ବଲ୍ଲଭ, ଅନ୍ନଭୋଗ, ଚନ୍ଦନ ଲାଗି, ବଡ଼ସିଂହାର ବେଶ, ପହୁଡ଼ ଇତ୍ୟାଦି ନୀତି ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥାଏ। ବିଶେଷ କରି ଅଣସର ସମୟରେ ଉକ୍ତ ମନ୍ଦିରରେ ଦ୍ୱାର ଫିଟା, ମଙ୍ଗଳ ଆରତୀ, ଅବକାଶ, ଅଣସର ବେଶ, ଚନ୍ଦନ ତୁଳସୀ ଲାଗି, ବଲ୍ଲଭ ଭୋଗ, ସର୍ବସାଧାରଣ ଦର୍ଶନ, ସକାଳ ଧୂପ, ଦ୍ୱିପହର ଧୂପ (କ୍ଷୀର ଭୋଗ), ଦିବା ପହୁଡ଼, ଚିଆଁ ପହୁଡ଼, ସର୍ବସାଧାରଣ ଦର୍ଶନ, ସନ୍ଧ୍ୟା ଆଳତୀ, ମଇଲମ, ଅଣସର ବେଶ, ସର୍ବସାଧାରଣ ଦର୍ଶନ, ସନ୍ଧ୍ୟା ଧୂପ, ବଡ଼ ସିଂହାର ବେଶ ଓ ତତ୍ପରେ ପହୁଡ଼ ନୀତି ହୋଇ ମନ୍ଦିର ଦ୍ୱାର ବନ୍ଦ ହୋଇଥାଏ। ଅନବସର ସମୟରେ ଅନବସର ବେଶ, ଚନ୍ଦନ ଯାତ୍ରା ସମୟରେ ଚନ୍ଦନ ବେଶ, କାର୍ତ୍ତିକ ମାସରେ ରାଧାଦାମୋଦର ବେଶ, ଦଶହରା ଦିନ ରାଜବେଶ, ବସନ୍ତ ପଞ୍ଚମୀ ଦିନ ଘୋଡ଼ାଲିଗି ବେଶ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବେଶ କରାଯାଏ।

ଶ୍ରୀ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ଅନ୍ୟ ଏକ ସ୍ୱରୂପ ଶ୍ରୀ ଅଲାରନାଥ

ବ୍ରହ୍ମଗିରିରେ ଥିବା ଶ୍ରୀ ଅଲାରନାଥଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ର ସମ୍ବନ୍ଧରେ କିଛି ଉପସ୍ଥାପନା