ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ବେଢାସ୍ଥ ବିଭିନ୍ନ ମନ୍ଦିର

ଓଡ଼ିଶାର ପୂର୍ବ ଭାଗରେ ବଙ୍ଗୋପସାଗର କୂଳରେ ପୁରୀ ସହର ଅବସ୍ଥିତ।ଏହି ସହରରେ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ ମହାପ୍ରଭୁ ପୂଜା ପାଉଥିବାରୁ ଏହାକୁ ଜଗନ୍ନାଥ ଧାମ କୁହାଯାଏ। ଏହି ସ୍ଥାନର ଅନ୍ୟନାମ ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ର, ନୀଳାଚଳ କ୍ଷେତ୍ର, ଶଙ୍ଖକ୍ଷେତ୍ର, ପୁରୁଷୋତ୍ତମ କ୍ଷେତ୍ର, ଉଚ୍ଛିଷ୍ଟ କ୍ଷେତ୍ର ପ୍ରଭୃତି । ସହରର ମଧ୍ୟଭାଗରେ ଆକାଶଛୁଆଁ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରରେ ବଡ଼ଦେଉଳରେ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ, ବଳଭଦ୍ର, ଦେବୀ ସୁଭଦ୍ରା ଓ ସୁଦର୍ଶନ। ମନ୍ଦିରଟି ୬୬୫ ଫୁଟ ଓ ୪୦ଫୁଟ ପରିମିତି ସ୍ଥାନ ମଧ୍ୟରେ ସ୍ଥାପିତ, ଯାହାର ଚାରିପଟେ ୨୦ ଫୁଟ ଉଚ୍ଚ ବିଶିଷ୍ଟ ମେଘନାଦ ପାଚେରି ଘେରି ରହିଛି। ମେଘନାଦ ପାଚେରି ପରେ ଭିତରପଟେ ଆଉ ଗୋଟିଏ ପାଚେରି ଯାକ କୁହାଯାଏ କୁର୍ମ ପାଚେରି । ଏହି କୂର୍ମ ପାଚେରୀ ଭିତରେ ୪୦୨ଫୁଟ ଓ ୩୧୫ଫୁଟ ବିଶିଷ୍ଟ "କୂର୍ମ ବେଢା" ଯାହାର ମଧ୍ୟଭାଗରେ ରହିଛି ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର।

ସମଗ୍ର ମନ୍ଦିରଟି ୪ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ ।

୧- ବିମାନ ବା ମୁଖ୍ୟ ମନ୍ଦିର

୨- ଜଗମୋହନ

୩- ନାଟମଣ୍ଡପ

୪- ଭୋଗ ମଣ୍ଡପ

ମୁଖ୍ୟ ମନ୍ଦିରଟି ପଞ୍ଚରଥ ଶୈଳୀରେ ନିର୍ମିତ ଦେଉଳ ଏହାର ଉଚ୍ଚତା ୨୧୪.୮ଫୁଟ। ଏହାର ଅଗ୍ରଭାଗରେ ରହିଛନ୍ତି ନୀଳଚକ୍ର ଓ ନୀଳଚକ୍ର ଉପରେ ଉଡ଼ୁଛନ୍ତି ପତିତପାବନ ବାନା । ରତ୍ନସିଂହାସନରେ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି ମହାପ୍ରଭୁ ଜଗନ୍ନାଥ, ଶ୍ରୀ ବଳଭଦ୍ର, ଦେବୀ ସୁଭଦ୍ରା ଓ ପ୍ରଭୁ ସୁଦର୍ଶନ ଯାହାକି ମୁଖ୍ୟ ମନ୍ଦିର ମଧ୍ୟରେ ବିରାଜମାନ। ରତ୍ନ ସିଂହାସନ ଚାରିପଟେ ପରିକ୍ରମା କରିବା ମଧ୍ୟ ରହିଛି । ମୁଖ୍ୟ ମନ୍ଦିର ସାମନାରେ ଜଗମୋହନ ଓ ମଝିରେ ପବିତ୍ର କଳାଘାଟ ଦ୍ୱାର ଅବସ୍ଥିତ। ନାଟ ମନ୍ଦିରଠାରୁ ଜଗମୋହନକୁ ଯିବା ବାଟରେ ଥିବା ଦ୍ବାର ହେଉଛି ଜୟ-ବିଜୟ ଦ୍ୱାର। ବୈକୁଣ୍ଠପୁରର ସଜାଗ ପ୍ରହରୀ ଦ୍ବୟ ଏହି ଦ୍ଵାରକୁ ଜଗି ରହିଛନ୍ତି ବୋଲି ମାନ୍ୟତା ରହିଛି ।

ମୁଖ୍ୟମନ୍ଦିରର ୩ ଦିଗରୁ ତିନି ପାର୍ଶ୍ୱଦେବତା ହେଉଛନ୍ତି ବରାହ, ନୃସିଂହ, ଓ ବାମନ ବା ତ୍ରିବିକ୍ରମ । ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ବେଢ଼ାସ୍ଥ ବିଭିନ୍ନ ମନ୍ଦିର ଏହାଛଡ଼ା ମୁଣ୍ଡେର ଅଷ୍ଟ ଦିଗପାଳ ଦଶ ଅବତାର ଓ ଆଉ ଓ ଅନ୍ୟ ଦେବାଦେବୀଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ। ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ଭିତର ଓ ବାହାର ବେଢା ମଧ୍ୟରେ ଛୋଟ ବଡ଼ ହୋଇ ପ୍ରାୟ ୧୦୦ ପାଖାପାଖି ମନ୍ଦିର ଅଛି ନିମ୍ନରେ ସେଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଗଲ

ଆଗ୍ନେଶ୍ଵର

୨୨ ବାଇଶି ପାହାଚରେ କୁର୍ମ ବେଢା ପାର ହେଇ ବାମପଟରେ ରହିଛି ଅଗ୍ନେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର ଏହି ମନ୍ଦିର। ଏହି ମନ୍ଦିର ଏକ ଗହୀର ବାମ୍ଫି ପରି ରହିଛି । ମନ୍ଦିର ଭିତରେ ଶିବଲିଙ୍ଗ ଓ ବାହାରେ ବୃଷଭ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି । ରୋଷଶାଳାର ଭୋଗକୁ ଏହି ମନ୍ଦିର ପାଖରେ ବହି ନେଲେ ଭୋଗ ପାକସିଦ୍ଧ ହୋଇଯାଏ । ଆଗ୍ନେୟଙ୍କୁ କୁର୍ମବେଢ଼ାର ରକ୍ଷକ ବୋଲି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

ଅନନ୍ତ ବାସୁଦେବ

ବଟ ଗଣେଶ ପାଖରୁ ମୁକ୍ତିମଣ୍ଡପ ଆଡ଼କୁ ଗଲାବେଳେ ବାମପଟରେ ଅନନ୍ତ ମନ୍ଦିର ରହିଛି । ଏଠାରେ ବିଷ୍ଣୁ ଅନନ୍ତଶୟନ ଭାବେ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି। କୁତାମଚଣ୍ଡି

ବାଇଶିପାହାଚରେ କୁର୍ମ ବେଢା ଆସିବା ଆସିବା ପରେ ବାମପଟରେ କିମ୍ବା ବଟ ଗଣେଶ ପାଖରୁ ମୁକ୍ତିମଣ୍ଡପ ଆଡ଼କୁ ଗଲାବେଳେ ବାମପଟରେ ଅଥବା ଅନନ୍ତ ବାସୁଦେବ ମନ୍ଦିରକୁ ପ୍ରବେଶ କଲାବେଳେ ଡାହାଣ ପାଖେ କୁତାମଚଣ୍ଡି ମନ୍ଦିର ଅବସ୍ଥିତ। ଏହି ମନ୍ଦିରରେ ଏକ କୁକୁର ଉପରେ ଚଣ୍ଡୀ ଅବସ୍ଥାନ କରିଛନ୍ତି । ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରରେ ଭୋଗ ମାରା ହେଲେ ଏଠାରୁ କୁକୁର ବାହାରି ମନ୍ଦିର ପରିକ୍ରମା କରିଥାଏ ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ । ଇନ୍ଦ୍ରାଣୀ ବା ମହାବ୍ରଜେଶ୍ୱରୀ

ଜଗମୋହନର ଦକ୍ଷିଣ ପଟକୁ ମହାବଜ୍ରେଶ୍ୱରୀ ମୂର୍ତ୍ତି ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି। ସେ ଇନ୍ଦ୍ରାଣୀ ଦେବୀ ଭାବରେ ମଧ୍ୟ ଖ୍ୟାତ ।

ମା ଘଣ୍ଟ ମୁଣ୍ଡେଇ

ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ବାହାର ବେଢାସ୍ଥିତ ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରବେଶ ପଥ ସିଂହଦ୍ୱାରର ଉପର ଗୁମୁଟ ବାମ ପର୍ଶ୍ବରେ ଘଣ୍ଟ ମୁଣ୍ଡେଇ ଠାକୁରାଣୀ ମନ୍ଦିର ରହିଛି । ଏଠାରେ ମା ଘଣ୍ଟ ମୁଣ୍ଡେଇ ଠାକୁରାଣୀ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି।

କାଶୀ ବିଶ୍ୱନାଥ

ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ଭିତରକୁ ସାଧାରଣତଃ ପୂର୍ବ ଦ୍ୱାରକୁ ସିଂହଦ୍ୱାର ବାଟେ ପ୍ରବେଶ କରିବାକୁ ହୁଏ । ଏହି ବାଟେ ମନ୍ଦିର ମଧ୍ୟକୁ ପ୍ରବେଶ କଲେ ସମୟରେ ବାଇଶି ପାହାଚରେ ବାମପାର୍ଶ୍ବରେ ଅର୍ଥାତ ଶ୍ରୀରାମଚନ୍ଦ୍ର ମନ୍ଦିର ପାଖରେ ଯେଉଁ ମନ୍ଦିର ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ତାହା କାଶୀ ବିଶ୍ୱନାଥ ମନ୍ଦିର ଅଟେ।

ଚକ୍ର ନାରାୟଣ

ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ପଶ୍ଚିମ ଦ୍ବାର ଗୁମୁଟ ଭିତରପାଖେ ଯେଉଁ ଚାରି ଧାମ ମନ୍ଦିର ରହିଛି, ତାରି ନିକଟରେ ଚକ୍ର ନାରାୟଣ ମନ୍ଦିର ଅବସ୍ଥିତ। ଏଠାରେ ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି।

ନୀଳମାଧବ

ମା ବିମଳା ମନ୍ଦିରର ବାମ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ବା ମା କମଳା ମନ୍ଦିର ନିକଟରେ ନୀଳମାଧବ ମନ୍ଦିର ରହିଛି। ଏଠାରେ ନୀଳମାଧବ ଜଗନ୍ନଥଙ୍କର ଏକ ଛୋଟ ମୂର୍ତ୍ତି ଭାବେ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି । ବିଶ୍ବାବସୁ କାହାଣୀର ଅବତାରଣ ସ୍ୱରୂପ ଏହି ମନ୍ଦିର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରଯାଇଛି।

ମାର୍କଣ୍ଡେଶ୍ୱର

ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ଭିତର ବେଢାରେ ଯେଉଁ ବଟ ମଙ୍ଗଳା ବା ସର୍ବ ମଙ୍ଗଳା ମନ୍ଦିର ନିକଟ କିମ୍ବା ଜଗମୋହନର ପାର୍ଶ୍ୱରେ ମାର୍କଣ୍ଡେଶ୍ବର ମନ୍ଦିର ଅବସ୍ଥିତ। ଏଠାରେ ଶିବଲିଙ୍ଗ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି ।

ନାଟୁଆ ଗଣେଶ

ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ପଶ୍ଚିମ ଦ୍ବାର ଗୁମୁଟ ଭିତର ପାଖ କିମ୍ବା ଯଜ୍ଞ ନୃସିଂହ ମନ୍ଦିର ପଛ ଅଥବା ମୁକ୍ତି ମଣ୍ଡପ ନିକଟସ୍ଥ ଏକ ମନ୍ଦିରରେ ଥିବା ଗଣେଶ ରହିଛନ୍ତି । ଅଷ୍ଟଗୋଟି ଭୁଜ ବିଶିଷ୍ଟ ଗଣେଶ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ଏଠାରେ ନୃତ୍ୟ ଭଙ୍ଗୀରେ ବିଦ୍ୟମାନ ।

ପଂଚମୁଖୀ ହନୁମାନ

ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ଦକ୍ଷିଣପାର୍ଶ୍ବ ବାହାର ବେଢାରେ ତଥା ନୀଳାଚଳ ଉପବନରେ ପଞ୍ଚମୁଖୀ ହନୁମାନ ଦଣ୍ଡାୟମାନ । ହନୁମାନ ଏଠାରେ ଦକ୍ଷିଣାଭିମୁଖୀ ଭାବେ ବିରାଜମାନ।

ଦକ୍ଷିଣେଶ୍ୱର ମହାଦେବ

ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ରୋଷ ଘର ମୁଖ୍ୟ ଦ୍ୱାର ବାମପାର୍ଶ୍ୱରେ ତଥା ଗଙ୍ଗା ଯମୁନା କୂଅ ନିକଟରେ ଦକ୍ଷିଣେଶ୍ୱର ମହାଦେବ ମନ୍ଦିର ରହିଛି । ଏଠାରେ ଶିବଲିଙ୍ଗ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି।

ନବଗ୍ରହ

ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ପଶ୍ଚିମ ଦ୍ୱାର ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ବେଢା ମଧ୍ୟରେ କିମ୍ବା ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ମନ୍ଦିର ପାର୍ଶ୍ୱରେ ବା ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ବାୟବ୍ୟ କୋଣରେ ନବଗ୍ରହ ମନ୍ଦିର ଅବସ୍ଥିତ । ଏଠାରେ ନଅ ଗୋଟି ଗ୍ରହ ବିରାଜିତ ।

ଦୁର୍ଗାମାଧବ

ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ଭିତର ବେଢାରେ ଭୋଗମଣ୍ଡପ ଏକ ମନ୍ଦିର ଆକାରରେ ରହିଛି। ଏହି ମନ୍ଦିର ବା ଭୋଗ ମଣ୍ଡପ ମନ୍ଦିରରେ ଦେବୀ ଦୁର୍ଗାଙ୍କ ଲକ୍ଷ୍ମୀପତୀ ବିଷ୍ଣୁ ଏକତ୍ର ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି ।

ଦଧିବାମନ

ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ଭିତର ବେଢ଼ାରେ ଉତ୍ତରପାର୍ଶ୍ବରେ ବା ସୂର୍ଯ୍ୟମନ୍ଦିର ନିକଟରେ ଥିବା ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ମନ୍ଦିର ଦକ୍ଷିଣପାର୍ଶ୍ୱରେ ଅଥବା କୋଠ ଗୋଦାମ ଘର ନିକଟରେ ଦଧିବାବନ ମନ୍ଦିର ଅବସ୍ଥିତ । ପଶ୍ଚିମଦ୍ବାର ମହାବୀର ବା କାନପାତା ହନୁମାନ

ପଶ୍ଚିମଦ୍ବାର ନିକଟସ୍ଥ ନୀଳାଦ୍ରିବିହାର ମ୍ୟୁଜିୟମକୁ ପ୍ରବେଶ କଲାବେଳେ ବାମପାର୍ଶ୍ଵରେ ବିରାଜିତ ମହାବୀରଙ୍କୁ ବୀର ବିକ୍ରମ ହନୁମାନ ନାମରେ ସ୍ମରଣ କରାଯାଏ । ପଶ୍ଚିମଦ୍ଵାର ରକ୍ଷକ ଭାବେ ମହାବୀର ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଅଟନ୍ତି। ୬ ଫୁଟ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ଏହି ମହାବୀରଙ୍କ ନିକଟରେ ପଣା ସଂକ୍ରାନ୍ତି ଦିନ ବିଶେଷ ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା ହୋଇଥାଏ। ମହାବୀରଙ୍କ ଅନ୍ୟନାମ ମଧ୍ୟ କାନପାତା ହନୁମାନ ଅଟେ।

ମୁକ୍ତେଶ୍ବର ମହାଦେବ

ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ବାହାର ବେଢ଼ାରେ କିମ୍ବା ସୂର୍ଯ୍ୟ ଯନ୍ତ୍ର ନିକଟରେ ମୁକ୍ତେଶ୍ୱର ମହାଦେବ ମନ୍ଦିର ଅବସ୍ଥିତ। ଏଠାରେ ଶିବଲିଙ୍ଗ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି । ପାଦପଦ୍ମ

ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ଉତ୍ତରଦ୍ଵାର ନିକଟରେ ପାଦପଦ୍ମ ମନ୍ଦିର ରହିଛି । ଶ୍ରୀଚୈତନ୍ୟଙ୍କ ପାଦଚିହ୍ନକୁ ମାର୍ବଲରେ ଖୋଦିତ କରାଯାଇ ପୂଜାକରାଯାଉଛି।

ଫତେ ମହାବୀର

ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ଭିତରକୁ ସାଧାରଣତଃ ପୂର୍ବଦର ସିଂହଦ୍ବାର ବାଟେ ପ୍ରବେଶ କରିବାକୁ ହୁଏ । ଏହି ବାଟେ ମନ୍ଦିର ମଧ୍ୟକୁ ପ୍ରବେଶ କରିବା ସମୟରେ ସିଂହଦ୍ୱାର ଗୁମୁଟର ବାମପର୍ଶ୍ବରେ ଯେଉଁ ହନୁମାନ ରହିଛନ୍ତି ସେ ଫତେ ମହାବୀର ନାମରେ ନାମିତ।

ବାରଭାୟା ହନୁମାନ

ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ଦକ୍ଷିଣପାର୍ଶ୍ୱ ବାହାର ବେଢାରେ ବାର ଭାଇ ହନୁମାନ ମନ୍ଦିର ଅବସ୍ଥିତ। ଏଠାରେ ବାର ଗୋଟି ହନୁମାନ ବିରାଜିତ । ସେମାନେ ହେଲେ ଜନ୍ମ ହନୁମାନ, ଗୟ, ଗବାକ୍ଷ, ସୁଷେଣ, ଜାମ୍ବବାନ, ହନୁମାନ ତାରାକ୍ଷ, ଅଙ୍ଗଦ, ସଉରୀ, ସୁଗ୍ରୀବ, ନନ୍ଦ ଓ ନୀଳ ।

ବୈକୁଣ୍ଠନାଥ, ତପସ୍ୱୀ ମହାବୀର ଓ ସୁଷେଣ

ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ଉତ୍ତର ଦିଗର ବାହାର ବେଢ଼ାରେ ବୈକୁଣ୍ଠେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର ଅବସ୍ଥିତ। ବୈକୁଣ୍ଠନାଥ ବିଷ୍ଣୁ, ମହାବୀର ହନୁମାନ ଓ ସୁଷେଣ ତିନି ଜଣ ଏକତ୍ର ଭାବରେ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି ।

ବଟ ଗଣେଶ

କଳ୍ପବଟ ମୂଳରେ ବଟ ଗଣେଶ ଅବସ୍ଥାନ କରିଥାନ୍ତି। ଏଠାରେ ଆଦିଦେବ ଗଣେଶ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ସମୟରୁ ପୂଜା ପାଇ ଆସୁଛନ୍ତି । ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପୂର୍ବରୁ କଳ୍ପବଟ ମୂଳରେ ଗଣେଶଙ୍କୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇ ତାପରେ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥିଲା । ଏହାକୁ 'ଚିନ୍ତାମଣି ଗଣେଶ' ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

ବଟ ଜଗନ୍ନାଥ

ବଟଗଣେଶଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ବଟ ଜଗନ୍ନାଥ ଅବସ୍ଥିତ କରିଥାନ୍ତି। ଏଠାରେ ଦୁଇଟି ପାଣିକୁଣ୍ଡ ରହିଛି । ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ସମସ୍ତ ଲୁଗାପଟାଠାରୁ ଧୁଆଯିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି । ବଟ ଜଗନ୍ନାଥ ଏହାକୁ ଦେଖି ସେ ମନ୍ଦିରକୁ ପଠାନ୍ତି ବୋଲି ମାନ୍ୟତା ରହିଛି ।

ପର୍ଶୁନାଥ-ଧବଳେଶ୍ୱର

ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ପଶ୍ଚିମଦ୍ବାର ଗୁମୁଟର ଭିତର ପାଖରେ ଯେଉଁ ଚକ୍ର ନାରାୟଣ ମନ୍ଦିର ରହିଛି, ତାରି ପାର୍ଶ୍ୱରେ ଧବଳେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର ଅବସ୍ଥିତ।ଏଥିରେ ଶିବଲିଙ୍ଗ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି।

ବଟକୃଷ୍ଣ

ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରରେ ଥିବା କଳ୍ପବଟ ମୂଳରେ କୃଷ୍ଣ ମନ୍ଦିର ରହିଅଛ। ଏଠାରେ କୃଷ୍ଣ ପୂଜା ପାଆନ୍ତି।

ବିମଳା ଦେବୀ

ରାମଦେବ ନଦୀର ଡାହାଣ ପାର୍ଶ୍ବରେ ବା କମଳା ମନ୍ଦିର ନିକଟରେ ବିମଳା ଦେବୀ ମନ୍ଦିର ଅବସ୍ଥିତ ପ୍ରେମ ମାଆ ବିମଳା ଦେବୀ ପୂଜା ପାଆନ୍ତି

ବେଢ଼ାକାଳି

ବିମଳା ମନ୍ଦିରର ବାମ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ବା ନୀଳମାଧବ ମନ୍ଦିର ପରେ ବେଢ଼ା କାଳୀ ମନ୍ଦିର ରହିଅଛ। ବେଢ଼ାକାଳୀ ବେଢା ଭିତରେ କ୍ଷେତ୍ରପାଳିକା ଭଳି କାମ କରନ୍ତି। ତାଙ୍କ ହାତରେ ତନ୍ତ୍ରସାଧନାରେ ଯନ୍ତ୍ର ରହିଛି।

ଭଣ୍ଡ ଗଣେଶ

ମୁଖ୍ୟ ମନ୍ଦିର ପଛ ପଟେ ତା ପଶ୍ଚିମ ଦ୍ବାର ନିକଟରେ କାଞ୍ଚି ଗଣେଶ-ଭଣ୍ଡ ଗଣେଶ-ଉଚ୍ଛିଷ୍ଟ ଗଣେଶ ରହିଛି। କାଞ୍ଚି ବିଜୟ ସମୟରେ ପୁରୁଷତ୍ତୋମ ଦେବ ସେଠାରୁ ଏହି ଗଣେଶ ମୂର୍ତ୍ତି ଆଣି ଏଠାରେ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ।

କୋଇଲି ବୈକୁଣ୍ଠ

ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ଉତ୍ତରପାର୍ଶ୍ବ ବାହାର ବେଢ଼ାରେ ଥିବା ସୁଆର ମହାସୁଆର ନିଯୋଗ ଘର ନିକଟସ୍ଥ କୋଇଲି ବୈକୁଣ୍ଠ ରହିଛି। ଏଠାରେ ପାଷାଣ୍ଡ କାକ ଚତୁର୍ଭୁଜ ରୂପ ଧାରଣ କରି ବୈକୁଣ୍ଠପୁର ଗମନ କରିଥିଲେ ।ବେଣୁମାଧବ

ବିମଳାଙ୍କ ମନ୍ଦିର ନିକଟରେ ବେଣୁମାଧବ ମନ୍ଦିର ଅବସ୍ଥିତ। ବୃନ୍ଦାବନର ବଂଶୀଧାରୀ କୃଷ୍ଣ ଓ ରାଧା ଏଠାରେ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି।

ଯଜ୍ଞନୃସିଂହ

ମୁକ୍ତିମଣ୍ଡପ ନିକଟ କିମ୍ବା ନାଟୁଆ ଗଣେଶ ମନ୍ଦିର ସମ୍ମୁଖରେ ଯଜ୍ଞ ନୃସିଂହ ମନ୍ଦିର ଶୋଭାପାଏ। ଏ ମନ୍ଦିରଟି ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ ସମୟର ଅଟେ। ପୁରୀରେ ନୃସିଂହ ଉପସଂହାର ପ୍ରଧାନ୍ୟ ଥିବାରୁ ପ୍ରଥମ ଯଜ୍ଞ ନୃସିଂହ ମନ୍ଦିର ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇ ତାପରେ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଥିଲା।

ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ

ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ପଶ୍ଚିମ ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ବେଢା ମଧ୍ୟରେ ବା ନବଗ୍ରହ ମନ୍ଦିର ନିକଟସ୍ଥ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ମନ୍ଦିର ଅବସ୍ଥିତ। ଏଠାରେ ମା ଲକ୍ଷ୍ମୀ ପୂଜା ପାଆନ୍ତି।

ରାମନାଥ-ବଦ୍ରିନାଥ-ଦ୍ୱାରକାନାଥ

ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ପଶ୍ଚିମ ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ବେଢା ମଧ୍ୟରେ କିମ୍ବା ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ବାୟବ୍ୟ କୋଣରେ ନବଗ୍ରହ ମନ୍ଦିର ପରେ ରାମନାଥ-ବଦ୍ରିନାଥ-ଦ୍ୱାରକାନାଥ ମନ୍ଦିର ରହିଛି। ଏଠାରେ ରାମନାଥ ବା କାଶିନାଥ, ବଦ୍ରିନାଥ, ଦ୍ୱାରକାନାଥ ଗୋଟିଏ ମନ୍ଦିରରେ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି। ସମ୍ପୃକ୍ତ ତିନିଧାମକୁ ନଯାଇ ଏଠାରେ ସେମାନଙ୍କ ପୂଜା କରାଯାଇଥାଏ।

ଯୋଗେଶ୍ୱର

ମା ବିମଳାଙ୍କ ମନ୍ଦିର ନିକଟରେ ଯୋଗେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର ରହିଛି ଏହି ମନ୍ଦିରରେ ମହାଦେବ ଶିବଙ୍କ ଦ୍ୱାରକାଧୀଶ କୃଷ୍ଣଙ୍କ ପରିବାର ସଦସ୍ୟ ମାନେ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି।

ରାଧାକୃଷ୍ଣ

ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ଉତ୍ତର ଦିଗ ବା ଉତ୍ତର ଦ୍ଵାର ନିକଟସ୍ଥ ରାଧାକୃଷ୍ଣ ମନ୍ଦିର ଅଛି। ଏହି ମନ୍ଦିରରେ ରାଧାକୃଷ୍ଣ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି।

ରାମଚନ୍ଦ୍ର

ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ଭିତରକୁ ପ୍ରବେଶ କରିବା ସମୟରେ ବାଇଶି ପାହାଚର ବାମପାର୍ଶ୍ବରେ ଅଥବା ଦକ୍ଷିଣ ଦ୍ବାରକୁ ଯିବାବେଳେ କାଶୀ ବିଶ୍ୱନାଥ ମନ୍ଦିର ପାଖରେ ଶ୍ରୀରାମଚନ୍ଦ୍ର ମନ୍ଦିର ଦେଖାଯାଏ। ଏଠାରେ ରାମ, ଲକ୍ଷ୍ମଣ ଓ ସୀତା ବିରାଜମାନ କରିବା ବେଳେ ହନୁମାନ ବିନମ୍ର ପ୍ରଣାମ ଅର୍ପଣ କରୁଛନ୍ତି।

ରାଧାକାନ୍ତ

ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ଭିତର ଘର ଗାରଦ ଘରର ସାତପାହାଚ ନିକଟସ୍ଥ ବର୍ଦ୍ଧନ ରାଜାଙ୍କ ମନ୍ଦିରରେ ରାଧାବଲ୍ଲଭ ବା ରାଧାକାନ୍ତ ଶୋଭା ପାଏ।

ଶୀତଳ ଉତ୍ତରାୟଣୀ

ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ଉତ୍ତର ଦିଗର ବାହାର ବେଢ଼ାରେ ଯେଉଁ ବୈକୁଣ୍ଠେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିରର ଦକ୍ଷିଣ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ସୋମନାଥ ମନ୍ଦିର ଅବସ୍ଥିତ ତାରି ନିକଟରେ ଶୀତଳା ଠାକୁରାଣୀ ମନ୍ଦିର ବିରାଜିତ। ଏଠାରେ ମା ଶୀତଳା ଠାକୁରାଣୀ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି। ଏହାକୁ ଉତ୍ତରାୟଣୀ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ।ସୂର୍ଯ୍ୟଦେବ

ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ଭିତର ବେଢ଼ାରେ ଉତ୍ତରପାର୍ଶ୍ବରେ ସୂର୍ଯ୍ୟମନ୍ଦିର ଅଛି ଏଠାରେ ସାତଗୋଟି ଅଶ୍ଵ ଯୋଚିତ ହୋଇଥିବା ରଥରେ ସୂର୍ଯ୍ୟଦେବ ଉପବେଶନ କରିଛନ୍ତି। ସାକ୍ଷୀଗୋପାଳ

ମୁଖ୍ୟ ମନ୍ଦିରର ପଶ୍ଚିମ ଦିଗ ଓ ପଶ୍ଚିମ ଦ୍ୱାର ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ସାକ୍ଷୀଗୋପାଳ ମନ୍ଦିର ରହିଛି ଏହି ମନ୍ଦିରରେ ରାଧାକୃଷ୍ଣ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି।

ସର୍ବମଙ୍ଗଳା-ବଟମଙ୍ଗଳା

ବଟଗଣେଶଙ୍କୁ ପାର୍ ହେବା ପରେ ଡ଼ାହାଣ ପଟେ କଳ୍ପବଟ ମୂଳରେ ସର୍ବ ମଙ୍ଗଳା ମନ୍ଦିର ରହିଛି । ଏହାକୁ ବାଟମଙ୍ଗଳା ବୋଲି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ମଙ୍ଗଳା ଏଠାରେ ତନ୍ତ୍ର ଦେବୀ ଭାବରେ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି । ସୀମାଚଳ ନୃସିଂହ

ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ବାହାର ବେଢାସ୍ଥ ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରବେଶ ପଥ ସିଂହଦ୍ୱାର ଗୁମୁଟର ବାମପାର୍ଶ୍ୱରେ କାଶୀ ବିଶ୍ୱନାଥ ମନ୍ଦିର ବିଦ୍ୟମାନ। ଏହି ମନ୍ଦିର ନିକଟରେ ଯେଉଁ ମନ୍ଦିର ଦେଖାଯାଏ ତାହା ସୀମାଚଳ ନୃସିଂହ ମନ୍ଦିର ଅଟେ। ଏଠାରେ ନୃସିଂହ ଶାନ୍ତିର ପ୍ରତୀକ ଭାବେ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି।

ଏହିପରି ବାକି ମନ୍ଦିର ଗୁଡିକ ଯାହା ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ବେଢାରେ ଅବସ୍ଥିତ ସେଗୁଡିକ ବିଷୟରେ ଆମେ ଆଗକୁ ଆଲୋଚନା କରିବା।

<< ଜୟ ଜଗନ୍ନାଥ >>

ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ବେଢାସ୍ଥ ବିଭିନ୍ନ ମନ୍ଦିର

ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ବେଢ଼ା ଭିତରେ ଥିବା ବିଭିନ୍ନ ମନ୍ଦିର ବିଷୟର ଏକ ସ୍ୱଳ୍ପ ଉପସ୍ଥାପନା